Aktualizacja 13/08, godz. 11:20

W ciągu pierwszych 24 godzin zebraliśmy kwotę wystarczającą na wyświetlanie naszego licznika przez tydzień - teraz zbieramy na kolejny tydzień telebimu oraz hosting strony przez cały rok.

Majątek Publiczny.

To, co wspólne

www.majatekpubliczny.pl

2 888 774 472 972 zł

Większości rzeczy, które nas łączą nie da się przeliczyć na pieniądze. Te, które się da, warte są dwa biliony osiemset osiemdziesiąt osiem miliardów siedemset siedemdziesiąt cztery miliony czterysta siedemdziesiąt dwa tysiące dziewięćset siedemdziesiąt dwa złote. Tyle wart jest nasz wspólny majątek. Szpitale, drogi, szkoły, teatry, parki narodowe i wszystkie inne zasoby w posiadaniu Skarbu Państwa, Jednostek Samorządu Terytorialnego oraz Narodowego Banku Polskiego. Siedemdziesiąt pięć tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt trzy złote na mieszkańca Polski.

Licznik Majątku Publicznego.

W ramach akcji chcemy wynająć telebim tuż nad miejscem, w którym 10 lat temu FOR Leszka Balcerowicza powiesił licznik długu publicznego. Chcemy w ten sposób przypomnieć, że jako społeczeństwo, poza długiem, mamy też majątek i dać przeciwwagę dla narracji opartej w większej mierze na emocjach i mitach, niż na ekonomicznej wiedzy. Fakty są bowiem takie, że podczas gdy w ciągu ostatniej dekady dług publiczny urósł o 354 mld zł, w tym samym czasie majątek publiczny podniósł się o ponad 856 mld zł.¹ Nie stoją za nami ani rządowe pieniądze, ani zagraniczne granty, ani bogaci darczyńcy. Jesteśmy grupą ekonomistów i ekonomistek, którzy chcą coś zrobić, by troska o to, co wspólne, była obecna w debacie publicznej. Aby nasz licznik mógł zaświecić w centrum Warszawy, potrzebujemy więc także Twojej pomocy.

Koszt wyświetlania naszego licznika raz na kilka minut przez tydzień to około tysiąca złotych - im więcej pieniędzy zbierzemy, tym dłużej nasz licznik będzie wyświetlany.

O akcji

Mimo podziałów

Z roku na rok jesteśmy w Polsce coraz bardziej podzieleni. Ofiarą politycznych sporów padło już wiele przyjaźni, niejednej rodzinie coraz trudniej spotkać się przy tym samym stole. Nasze wybory życiowe i polityczne różnią się czasem tak bardzo, że nieraz zdaje się, że żyjemy w równoległych rzeczywistościach. To, co nas różni jest ważne, ale ważne jest też to, co nas łączy. A łączy nas to wszystko, co udało się nam zbudować. 

Odpowiedzialność

Kiedy zapominamy o tym, jak wiele mamy, łatwiej przestajemy o to dbać. A przecież duży majątek to duża odpowiedzialność. Odpowiedzialność za to, by mądrze gospodarować tym, co wspólne. Nie roztrwonić tego, zachować dla przyszłych pokoleń. Warto pamiętać, że jako wspólnota mamy o co dbać.

Mniej strachu, więcej faktów

O finansach publicznych najczęściej słyszymy, kiedy ktoś porusza temat długu publicznego. Wielu publicystów straszy nas deficytem budżetowym i długiem publicznym. Tymczasem wszyscy ekonomiści doskonale wiedzą, że dług państwa to zupełnie co innego, niż dług zwykłego obywatela czy obywatelki. To nieintuicyjne, ale dług publiczny różni się od kredytu mieszkaniowego na przykład tym, że długu publicznego nie trzeba spłacać. Wystarczy pokrywać koszty odsetek. Zamiast więc straszyć ludzi, że jesteśmy zadłużeni na ponad 50% Produktu Krajowego Brutto, lepiej mówić, że koszt obsługi tego długu to około 1% PKB. Przy czym większość obligacji skarbowych jest dzisiaj w rękach krajowych inwestorów, na przykład funduszy emerytalnych. To, co z jednej strony wygląda na koszt, z drugiej jest więc zyskiem przyszłych emerytów.²

Sprawa jest oczywiście bardziej skomplikowana i w pewnych sytuacjach dług publiczny może stać się problemem, ale warto mówić o nim w odpowiednim kontekście. Takim kontekstem może być właśnie majątek publiczny. Dzięki niemu możemy na przykład zauważyć, że kiedy ludzie oszczędzający na emeryturę pożyczają pieniądze państwu na budowę szpitala rośnie nie tylko dług publiczny, ale też nasz wspólny majątek. Przy czym dane pokazują, że w ostatniej dekadzie majątek rósł ponad dwa razy szybciej, niż dług.¹

Co się składa na nasz majątek?

Skarb Państwa

Mienie Skarbu Państwa jest dzisiaj warte 1 bilion 348 miliardów 714 milionów złotych - tyle warta jest m.in. nasza infrastruktura, grunty, drogi, mosty i wiadukty, akcje i udziały w spółkach.³

Samorządy

Samorządy są dzisiaj w posiadaniu majątku wartego ponad 913 miliardów 881 milionów złotych. Do majątku samorządowego zaliczane są na przykład szpitale, szkoły czy instytucje kultury.⁴

Narodowy Bank Polski

Wartość rezerw w posiadaniu Narodowego Banku Polskiego wynosiła 626 miliardów 179 milionów złotych. W większości są to waluty zagraniczne, służące ochronie stabilności naszego handlu zagranicznego poprzez stabilizację kursu złotówki.⁵

Bogactwa Naturalne

Mazurskie jeziora, Tatry, Bałtyk. Gaz ziemny, miedź, woda. Jelenie, dzikie konie, niedźwiedzie. Choć istnieją ekonomiczne wyliczenia wartości różnych bogactw naturalnych, tutaj nie wliczamy ich do Majątku Publicznego bo uważamy, że ich wartość jest nadrzędna wobec tego, co da się przeliczyć na pieniądze.

Zabytki i dobra kultury

Podobnie jak ze środowiskiem naturalnym, nie wliczamy do tego zestawienia wartości wszystkich naszych zabytków. Nie chcemy szacować ile złotówek warte są Zamek na Wawelu albo obrazy w zbiorach Muzeum Narodowego, podobnie jak nie przeliczamy na pieniądze polskiej literatury czy muzyki. Jednak i one są częścią naszego wspólnego majątku.

Eksperci i ekspertki o majątku i długu publicznym

Międzynarodowy Fundusz Walutowy

Fiscal Monitor, Oct 2018

"Patrzenie na politykę fiskalną przez pryzmat aktywów publicznych powinno być zastosowane już dawno temu"

​

"Publikowanie takich informacji podnosi jakoś debaty publicznej, stawiając pytanie o to, jak używać majątku publicznego, by lepiej służył wypełnianiu ekonomicznych i społecznych celów społeczeństwa."

​

"Standardowa analiza fiskalna skupia się na przepływach - przychodach, wydatkach, deficycie - a badanie wartości rezydualnych ogranicza się zazwyczaj do długu. Tymczasem skupienie na długu pomija duże obszary działalności państwa i może paść ofiarą iluzorycznych praktyk fiskalnych (...) [które] zmniejszają dług i deficyt tu i teraz, ale na dłuższą metę obniżają wartość majątku. Na przykład, prywatyzacja podnosi wpływy budżetowe i obniża deficyt, ale zmniejsza także zasoby w posiadaniu rządu. Podobnie, cięcie wydatków na utrzymanie infrastruktury obniża deficyt i dług, ale zmniejsza także wartość samej infrastruktury, co na dłuższą metę może prowadzić do wyższych kosztów.

​

Prof. Elżbieta Mączyńska

Prezeska Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego

W przypadku wydatków na inwestycje długookresowe, wydatków służących przyszłemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu i dobrobytowi przyszłych pokoleń, zaciąganie długu publicznego na ich finansowanie jest nie tylko uprawnione, ale wręcz niezbędne, społecznie i ekonomicznie pożądane. Nie jest przy tym zasadzane traktowanie wówczas długu publicznego w kategoriach przerzucania kosztów na przyszłe pokolenia, albowiem to właśnie one będą beneficjentami przyszłego wzrostu gospodarczego i dobrobytu. 

Fundamentalne znaczenie ma, aby wydatki publiczne były podporządkowane dbałości o należyte tempo przyszłego wzrostu gospodarczego i wzrostu dobrobytu społecznego. Ważne przy tym jest, aby inwestycje publiczne w przyszły rozwój nie zmniejszały się nawet w warunkach niekorzystnej koniunktury. Przeciwnie, w warunkach recesji, bezrobocia i związanego z tym ryzyka narastania ubóstwa, inwestycje publiczne i zatrudnienie w sferze publicznej powinny rosnąć.

​

Prof. Jerzy Osiatyński

Minister Finansów w latach 1992–1993

Członek  Rady Polityki Pieniężnej  w latach 2013–2019

Trzeba pamiętać, że dług publiczny nie jest bynajmniej długiem, który następne generacje będą musiały spłacać w jakiejkolwiek formie. Pomijając papiery dłużne w rękach zagranicy, dług państwa to zobowiązanie obywateli państwa w stosunku do samych siebie. I ci obywatele, zgodnie z procedurą parlamentarną, mogą decydować o tym, czy dług spłacać w terminach jego zapadalności, czy też regulować obecne zobowiązania przez zaciąganie nowych. Ponadto relacja długu do PKB zależy od stopy oprocentowania długu i stopy wzrostu PKB. Kiedy ta druga jest większa od pierwszej, ta relacja samoczynnie spada. (...)

Zegar, który pokazuje wysokość długu publicznego, ze względu na definicyjną równość aktywów i pasywów pokazuje jednocześnie wielkość majątku finansowego ulokowanego w papierach skarbowych, który pozostaje w rękach obywateli, różnych funduszy (w tym emerytalnych) oraz firm. Notabene, jeżeli ze względów przezornościowych i efektywnościowych fundusze emerytalne są zobowiązane do trzymania części składek w papierach skarbowych, to przecież po drugiej stronie musi być państwo, które te papiery emituje.

​

Dr Hanna Szymborska

Birmingham City University

Dyskusje o majątku publicznym zbyt często skupiają się tylko na długu, pomijając pierwszą zmienną tego równania, jaką są aktywa publiczne. Badania wykazują, że inwestycje państwa w infrastrukturę publiczną i społeczną nie tylko przyczyniają się do lepszej jakości życia obecnie, ale mają również znaczący wpływ na zmniejszanie nierówności międzypokoleniowych w przyszłości.

Dr Wojtek Paczos 

Cardiff University

Dług publiczny to co innego, niż dług prywatny. Tak długo, kiedy dług jest wewnętrzny, czyli winni jesteśmy kredytodawcom, którzy są w kraju i są naszymi podatnikami, sytuacja przypomina bardziej pożyczanie od rodziny, niż branie kredytu w banku. Kiedy pożyczasz pieniądze od rodziny, często możesz zakładać, że w przyszłości ten dług zostanie umorzony, albo że kiedy go spłacisz rodzicom, to oni i tak ci go z powrotem podarują w jakiejś innej formie. Każdy dług spłaca się z podatków. Jeśli pożyczam od swoich własnych obywateli, to oddaję im później pieniądze z podatków. Wyjmuję z lewej kieszeni i przekładam do prawej. Taką operację można robić na ogromną skalę, na dużo większą skalę niż operację oddawania długu zewnętrznego. Żeby oddać dług zewnętrzny, muszę opodatkować własnych obywateli i wytransferować te środki na zewnątrz gospodarki. I tu już mam ograniczenia. Nie mogę tak robić na dużą skalę, bo po prostu nie będę w stanie zebrać tylu środków z gospodarki, żeby oddać gigantyczne ilości długu. W Polsce dług wewnętrzny to jest 75 proc. całego długu, a zewnętrzny – 25 proc. To jest bardzo komfortowa sytuacja.

Zarazem, nawet gospodarstwo domowe nie myśli o kredycie mieszkaniowym w perspektywie roku, tylko kilkudziesięciu lat. Kiedy bierzemy kredyt na mieszkanie, które kosztuje kilkaset tysięcy złotych, ale mało kto z nas zarabia kilkaset tysięcy w rok, żeby to mieszkanie w rok spłacić. Takie mieszkanie to dług rzędu kilkuset procent naszych dochodów rocznych i to nas jakoś nie przeraża. Gdybyśmy przyłożyli tę samą perspektywę do myślenia o długu publicznym, wówczas te 64 proc. długu do PKB wyglądałoby zupełnie inaczej: dzieląc dług w perspektywie wieloletniej analogicznie do kredytu mieszkaniowego mielibyśmy 2.13 proc. długu do 30 lat PKB. Ktoś kiedyś pomyślał, żeby dług podzielić przez jednoroczne PKB gospodarki, ale to był zupełny przypadek. Żadna gospodarka na świecie nie spłaca swojego długu w rok, nikt tego od nas nie oczekuje. Będziemy go spłacać tak samo, jak spłaca się dług wobec banku, hipotekę mieszkaniową, przez 15, 25, 30 lat. 

​

Konstytucyjny limit długu do PKB w wysokości 60% był bardzo sensowny w 1997 roku, kiedy Polska miała niską wiarygodność, kiedy miała dużo mniejsze PKB niż teraz, kiedy była w stanie w podatkach zebrać dużo mniej niż dziś, a większość długu była denominowana w obcej walucie i większość długu była winna inwestorom zagranicznym. Wtedy wpisanie takiego bardzo twardego limitu było bardzo dobrym pomysłem, bo pokazywało naszą dużą wiarygodność. Jednak dług publiczny w Polsce od wybuchu pandemii jest już niby “niebezpiecznie” blisko granicy 60% i wie o tym cały świat. A mimo to nic się nie wydarzyło. Czyli inwestorzy rozumieją dwie rzeczy. Po pierwsze, że to jest sytuacja wyjątkowa, po drugie, że te 60 proc. to nie jest zasada zapisana na świętej tablicy, tylko jakaś granica, na którą ktoś się kiedyś umówił, ale która nie wynika wcale z fundamentów gospodarczych.

Gracjan Bachurewicz

Przewodniczący Rady Fundacji im. Edwarda Lipińskiego

Zakład Bankowości i Rynków Pieniężnych UW

Długu publicznego nie należy się bać. Umożliwia on te inwestycje, które dla sektora prywatnego są zbyt duże lub zbyt ryzykowne lub zwyczajnie za mało opłacalne, aby zostały zrealizowane. Przykładem mogą być wszystkie inwestycje związane z przestawianiem gospodarki na zieloną i zrównoważoną (pod względem zarówno ekonomicznym, jak i ekologicznym) ścieżkę rozwoju. Dług publiczny pozwala też na zwiększenie zatrudnienia w gospodarce, co jest szczególnie korzystne w okresach, gdy sektor prywatny nie chce zatrudniać lub rozpoczyna proces zwolnień. Wtedy ten dług publiczny stanowi poduszkę bezpieczeństwa i jest swoistym narzędziem zapewniającym stabilizację rozwoju gospodarczego.

Rosnący dług publiczny – w przeciwieństwie do rosnącego długu prywatnego – jest ekonomicznie stabilnym zjawiskiem, ponieważ państwo jako suwerenny emitent własnej waluty może zawsze wyemitować nowy dług (czyli stworzyć nowy pieniądz) na spłatę starego długu (finansiści taką operację nazywają rolowaniem długu). Państwo nie bankrutuje we własnej walucie. Tak długo, jak w gospodarce istnieje niewykorzystana moc wytwórcza, istnieje przestrzeń dla wydatków państwa. Dopiero w momencie pełnego zatrudnienia pojawia się ryzyko, że zwiększenie wydatków zaowocuje inflacją.

W Polsce nie mamy zaufania do rządzących, nie mamy zaufania do państwa. Myślę, że tak ukształtowała nas historia i to sięgająca czasów zaborów. Ale dla inwestorów Polska jest wiarygodna. Widać to po cenie, którą płacimy za obsługę długu, a ta jest rekordowo niska. Instytucje, które budowaliśmy przez ostatnie 30 lat tworzą sieć, która sprawnie działa, przez co popyt na nasze obligacje jest bardzo wysoki.

Przypisy



¹ Zmiana wartości długu publicznego między 2011 r. a majem 2021 r. na podstawie danych Ministerstwa Finansów, zmiana wartości majątku publicznego między 2011 r. a 2019 r. na podstawie Sprawozdania o stanie mienia Skarbu Państwa, Bilansu Skonsolidowanego Jednostek Samorządu Terytorialnego oraz arkusza Oficjalne aktywa rezerwowe Narodowego Banku Polskiego (patrz przypisy od 3 do 5). 

² Zadłużenie Skarbu Państwa wg. metodologii Ministerstwa Finansów wyniosło na koniec maja 2021 r, 1 125 467,6 mln zł (48% PKB), dług publiczny wg. metodologii Eurostatu na koniec pierwszego kwartału 2021 r. wyniósł 1 389 837 mln zł (59,1 proc. PKB). Wg danych Ministerstwa Finansów udział długu w walutach obcych w całym długu Skarbu Państwa na koniec maja 2021 r. wyniósł 24,1%, od 2011 r. udział ten spadł o 7,9 pp. W maju 2021 r. największymi posiadaczami krajowych Skarbowych Papierów Wartościowych wśród podmiotów z krajowego sektora pozabankowego były instytucje rządowe i samorządowe (26,9%), w tym Fundusz Rezerwy Demograficznej i Bankowy Fundusz Gwarancyjny, zakłady ubezpieczeń (24,8%), oraz fundusze inwestycyjne (19,9%). Istotny udział stanowią również gospodarstwa domowe (21,4%).

³ Majątek Skarbu Państwa na podstawie Sprawozdania o stanie mienia Skarbu Państwa na dzień 31 grudnia 2019 roku

opublikowanego przez Prokuratorię Generalną 19 marca 2021 r. Na kwotę 1 bilion 348 miliardów 714 milionów zł składają się budynki, budowle i obiekty inżynierii lądowej i wodnej (bez tych, którymi gospodarują starostowie) - 208 720 mln zł, drogi, mosty i wiadukty 186 076 zł, środki trwałe w budowie i zaliczki na środki trwałe w budowie 46 225 mln zł, wartości niematerialne i prawne 652 mln zł, maszyny i urządzenia techniczne - 7 586 mln zł, środki transportu 13 189 mln zł, inne środki trwałe - 3 590 mln zł, należności długoterminowe - 3 375 mln zł, akcje i udziały - 170 736 mln zł, inne aktywa długoterminowe - 6 mln zł, rozliczenia długoterminowe - 13 mln zł, mienie zlikwidowanych jednostek - 40 mln zł, zapasy - 33 478 mln zł, rezerwy strategiczne i zapasy agencyjne - 5 066 mln zł, należności i roszczenia krótkoterminowe - 41 460 mln zł, środki pieniężne - 45 689 mln zł, krótkoterminowe papiery wartościowe 83 mln zł, rozliczenia międzyokresowe - 14 525 mln zł, grunty - 415 588 mln zł, należności budżetu ewidencjonowane przez Ministra Finansów - 152 617 mln zł.

⁴ Majątek Samorządów na podstawie Bilansu Skonsolidowanego Jednostek Samorządu Terytorialnego na dzień 31 grudnia 2019 roku opublikowanego przez Ministerstwo Finansów. Na kwotę 913 miliardów 881 milionów 272 tysięcy 972 złotych składają się następujące aktywa trwałe: wartości niematerialne i prawne - 952 370 860,45 zł, wartość firmy jednostek podporządkowanych - 678 885 493,51 zł, grunty - 262 960 223 062,64 zł, budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej - 436 994 648 729,23, pozostałe środki trwałe - 40 109 443 441,03 zł, inwestycje (środki trwałe w budowie) - 49 683 666 228,24 zł, środki przekazane na poczet inwestycji - 614 480 441,79 zł, akcje i udziały - 14 755 829 221,50 zł, papiery wartościowe długoterminowe - 66 150 533,20 zł, inne długoterminowe aktywa finansowe - 3 104 522 277,51 zł, należności finansowe długoterminowe - 6 518 225 280,98 zł, wartość mienia zlikwidowanych jednostek - 193 312 639,54 zł, oraz następujące aktywa obrotowe: zapasy - 2 611 676 436,20 zł, należności i roszczenia - 33 106 209 711,00 zł, należności finansowe krótkoterminowe - 10 197 186 368,31 zł, środki pieniężne - 45 929 520 388,57 zł, krótkoterminowe papiery wartościowe - 226 939 591,96 zł, a także rozliczenia międzyokresowe o wartości 5 177 982 266,94 zł. 

⁵ Rezerwy Narodowego Banku Polskiego na podstawie arkusza Oficjalne aktywa rezerwowe - stan na koniec lipca 2021. Na kwotę 626 miliardów 179,2 mln złotych składają się: złoto monetarne - 51 907,1 mln zł, SDR - 1 656,9 mln zł, transza rezerwowa w MFW - 5 607,4 zł, pozostałe aktywa rezerwowe - 567 007,8 mln zł.