W Polsce istnieje kilkadziesiąt ośrodków zajmujących się niesieniem pomocy dzikim ptakom i zwierzętom dzikiej fauny, które z różnych przyczyn potrzebują wsparcia człowieka. Są to m.in. ośrodki w Czempiniu przy Stacji Badawczej PZŁ, przy Technikum Leśnym w Warcinie, a także przy Ogrodzie Zoologicznym w Warszawie. Rosnąca ilość szlaków komunikacyjnych na Dolnym Śląsku, silna urbanizacja przedmieść Wrocławia i innych dużych miast w naszym regionie jest przyczyną coraz większej liczby wypadków komunikacyjnych z udziałem ptaków i dzikich zwierząt. Dzikie ptaki mylone są refleksami świetlnymi, które powstają na dużych przeszklonych powierzchniach wysokich budynków lub ulegają kolizjom przelatując w pobliżu farm wiatrakowych. W wyniku tych zdarzeń ptaki wymagają fachowej pomocy lekarsko-weterynaryjnej oraz rehabilitacji, która umożliwi im powrót do natury.

Ta sytuacja, jak i społeczne oczekiwania w tym względzie, rodzi potrzebę utworzenia profesjonalnego ośrodka leczenia i rehabilitacji dzikich zwierząt, na którą FUNDACJA Z MOJEGO ŁOWISKA zamierza odpowiedzieć, planując otwarcia takiego ośrodka na terenie Doliny Baryczy. Umiejscowienie tego obiektu doskonale wpisuje się w wymogi zoohigieniczne i dobrostanowe, które należy zapewnić leczonym zwierzętom. Merytoryczną stroną projektu zajmuje się lek. wet. Piotr Szymański, który odpowiada za powstanie podobnego ośrodka przy Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu, który znajduje się w Złotówku, na terenie Nadleśnictwa Oleśnica Śląska.

Ośrodek planowany przez FUNDACJĘ Z MOJEGO ŁOWISKA będzie ważnym elementem edukacji ekologicznej, skierowanej do młodzieży szkolnej oraz studentów wydziałów biologicznych, weterynaryjnych i związanych z hodowlą zwierząt. Może być on również miejscem spotkań i wymiany doświadczeń środowisk myśliwych, rolników i leśników w zakresie ochrony przyrody, kształtowania krajobrazu rolniczego, ochrony gatunkowej zwierząt oraz racjonalnej gospodarki łowieckiej.

Kim jesteśmy:

FUNDACJA Z MOJEGO ŁOWISKA to przede wszystkim grupa osób, które wyjątkowo cenią sobie naturę i możliwość obcowania z nią. 29 września 2021 roku otrzymaliśmy wpis do KRS i rozpoczęliśmy swoją pracę. Od tego momentu mogliśmy oficjalnie działać, a głównym obszarem tych działań były: ochrona i promocja zdrowia, ekologia i ochrona zwierząt oraz ochrona środowiska naturalnego, dziedzictwa przyrodniczego i narodowego, a także sprawy związane z pierwszą pomocą, również z użyciem defibrylatora AED. Jesteśmy ludźmi, którzy chcą zrobić coś dobrego, pokazać, że warto to robić, bo korzystają na tym wszyscy. Po prostu – zależy nam. Choć Fundacja nie ma jeszcze długiej historii, udało nam się zrealizować kilka pomysłów, a przede wszystkim serię innowacyjnych warsztatów dla dzieci Mały Ratownik – Mały Przyrodnik. To lekcje przyrody na świeżym powietrzu, które łączymy z pokazem sokolnictwa oraz nauką udzielania pierwszej pomocy. Dodatkowo program jest uzupełniony o pokazy karetek off-road i elementy motoryzacyjne. Z końcem lutego 2022 zaangażowaliśmy się w działania mające na celu niesienie pomocy Ukrainie. Rozpoczęliśmy też prace nad nowym projektem, którego celem jest montaż i rozwieszenie 120 budek lęgowych dla ptaków różnych gatunków. 

Nasza najnowsza inicjatywa dotyczy pszczelarstwa i bartnictwa – zainicjowaliśmy odrodzenie Polskiego bartnictwa organizując pierwsze warsztaty bartnicze na terenie Dolnego Śąska. Promując w ten sposób ochronę dziko żyjących pszczół.

Nasza najnowsza inicjatywa dotyczy pszczelarstwa i bartnictwa – zainicjowaliśmy odrodzenie Polskiego bartnictwa organizując pierwsze warsztaty bartnicze na terenie Dolnego Śąska. Promując w ten sposób ochronę dziko żyjących pszczół.

O parku edukacyjnym

Pomoc, o którą się zwracamy ma celu stworzenie jednego z najpiękniejszych miejsc na terenie Dolnego Śląska, które będzie służyć całemu społeczeństwu w zakresie edukacji przyrodniczej i medycznej. Miejsce to będzie początkiem dziesiątek, a nawet setek spotkań, projektów realizowanych przez FUNDACJĘ Z MOJEGO ŁOWISKA. Chcemy, by służyło również lokalnej społeczności, stowarzyszeniom, fundacjom, młodzieży szkolnej i wielu innym, w realizacji ich planów, projektów i celów statutowych. Park edukacyjny ma stać się symbolem dbania o przyrodę i środowisko naturalne. 

Oferta parku będzie miała charakter edukacyjny, a skierujemy ją do dzieci i młodzieży szkolnej oraz całych rodzin i osób prywatnych. Znajdzie się on w miejscu daleko odsuniętym od zabudowań, dróg i fabryk, bezpośrednio graniczącym z terenem lasów państwowych. Chcemy, by był unikalny pod względem edukacyjnym i wizualnym, podobnie jak inne nasze programy. 

Piękna kamienna brama wjazdowa, ścieżki odzwierciedlające warunki naturalne, bez betonu i asfaltu, wyglądem przypominające część naturalnego środowiska. Ścieżki, na których znajdują się tablice informacyjne, woliery z dzikimi zwierzętami, kamienne przejścia, rodzime gatunki roślin i zatoczki z kamiennymi lub drewnianymi ławkami i stolikami. Brak widocznych krawężników, a w zamian głazy i kamienie różnej wielkości, porośnięte mchem i naturalnymi skalniakami.

Tablice będą zawierać podstawowe informacyjne na temat roślin i zwierząt mieszkających na terenie parku. Na każdej z nich będzie widniał niepowtarzalny kod QR, który, po zeskanowaniu, przeniesie użytkownika do strony internetowej, na której znajdzie się artykuł dedykowany danemu zagadnieniu oraz galeria zdjęć. 

Woliery ze zwierzętami będą rozmieszczone przy ścieżkach edukacyjnych i zostaną zaprojektowane indywidualnie dla każdego gatunku zwierząt zamieszkującego park. Gęsta roślinność, kamienne przejścia i tunele utworzone z roślin takich jak róże, winorośl czy pnącza sprawią, że park będzie zmieniał się wraz z porami roku. 

Skansen pszczelarski nawiązujący do tradycji zawierający takie elementy jak kłody bartne, ule i tablice informacyjne. Skansen będzie miał formę pokazową i edukacyjną. 

Duża zagroda ze zwierzętami takimi jak: jelenie, daniele, muflony również będzie spełniała formę pokazową, edukacyjną rehabilitacyjną. Przy zagrodzie zostaną rozmieszczone tablice informacyjne z kodami QR. W samej zagrodzie zostaną posadzone różne gatunki drzew liściastych i iglastych, zostanie również wybudowany paśnik i lizawki.

1. Wyodrębniony teren w kształcie koła, na którym powstanie 5 dużych wolier dla ptaków drapieżnych (orły, jastrzębie). Pierwsza woliera będzie liczyła 10 metrów średnicy i 5 metrów wysokości. Tak duży rozmiar pozwoli pełnić jej 2 funkcje:

•  rehabilitacyjną – rozlatywanie ptaków i przygotowanie do wypuszczenia na wolność,
• pokazową i edukacyjną, gdzie będą prowadzone zajęcia i warsztaty.

Pozostałe 4 woliery będą służyły naszym mieszkańcom jako stałe lokum. W tym miejscu powstanie również mała trybuna, która  pomieści około 50 uczestników naszych warsztatów i pokazów.

2. Wiata edukacyjna wyposażona w stoły i krzesła, która powstanie na wolnym, nie zagospodarowanym, płaskim terenie z dobrze utrzymanym trawnikiem. W miejscu tym zostanie również wykonane kamienne palenisko, z dużą metalową kratą spełniającą funkcje regulowanego grilla. Przy palenisku zostaną postawione stoły i drewniane pniaki jako ławki. Miejsce zostanie przygotowane z myślą o prowadzeniu wydarzeń kulturalnych przez szkoły, stowarzyszenia, fundacje, grupy nieformalne.

3. Sokolarnia to wspaniałe miejsce, do którego zaprowadzi nas ścieżka edukacyjna. Po przekroczeniu kamiennego przejścia znajdziemy się w kręgu, po którego dwóch stronach znajdzie się 6 wolier z sokołami wędrownymi, a w punkcie centralnym powstanie rzeźba Św. Huberta

4. Sowiarnia powstanie na wyodrębnionym fragmencie jednej ze ścieżek edukacyjnych. Wybudowanych zostanie 10 wolier dla sów różnych gatunków, a wszystko zostanie wzbogacone tablicami informacyjnymi

W parku powstaną również woliery dla bażantów, kuropatw, pawi i wielu innych gatunków.

W kilkuletniej praktyce weterynaryjnej Piotra Szymańskiego w zakresie leczenia i rehabilitacji dzikichptaków, każdego roku pomocy wymagało od kilku do kilkudziesięciu osobników różnych gatunków (od orłanów – bielików, jastrzębi, myszołowów, krogulców, pustułek, do sów – puszczyków, płomykówek oraz bocianów, łabędzi, dzikich kaczek, szpaków, dzikich gęsi, dzięciołów). Pomocy potrzebują też inne dzikie zwierzęta, które w wyniku różnych wypadków wymagają opieki lekarsko-weterynaryjnej i rehabilitacji.

GŁÓWNE ZADANIE

leczenie i rehabilitacja dzikich ptaków oraz zwierząt wykazujących objawy chorobowe lub będącymi ofiarami wypadków

Ośrodek byłby miejscem, do którego ludzie, coraz bardziej wrażliwi na los zwierząt, będą mogli  oddawać znalezione ptaki pod fachową opiekę, tym bardziej, że tak specjalistycznych ośrodków jest niewiele. Jego umiejscowienie stworzy idealne warunki do leczenia i rehabilitacji dzikich zwierząt z dala od aglomeracji miejskiej. Po zakończeniu leczenia i rehabilitacji zwierzęta będą wracać na wolność

Współpraca z Wydziałem Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Ośrodkiem Badań Środowiska Leśnego i Hodowli Zwierząt tegoż uniwersytetu umożliwi pełną diagnostykę schorzeń leczonych zwierząt i merytoryczne wykorzystanie zaplecza sprzętowego, jakim wydział dysponuje. To pozwoli prowadzić Ośrodek w profesjonalny sposób. 

Ośrodek będzie również pełnił rolę dydaktyczną, propagując temat ochrony dzikich zwierząt w społeczeństwie. Nie wyklucza to jednak urządzenia przy Ośrodku FUNDACJI Z MOJEGO ŁOWISKA profesjonalnie urządzonego ambulatorium weterynaryjnego. Aspektem socjologicznym jest uwrażliwiać ludzi na losy zwierząt, uświadomić rolę dzikich zwierząt w ekosystemach i wzajemne zależności międzygatunkowe w tych ekosystemach. Jesteśmy otwarci na współpracę z Ośrodkami Doradztwa Rolniczego, Polskim Związkiem Łowieckim, Ogólnopolskim Towarzystwem Ochrony Ptaków, Komitetem Ochrony Orłów, Lasami Państwowymi, czy innymi organizacjami zajmującymi się ochroną dzikich zwierząt. Wierzymy, że mamy w tym zakresie ważną rolę do odegrania. 

Dodatkowo w Ośrodku mogłyby być prowadzone badania, mające na celu zabezpieczenie bardzo rzadkich gatunków ptaków, które mimo dotychczasowych prac nad odbudową populacji, nadal są zagrożone wyginięciem (hodowla i reintrodukcja sokoła wędrownego – Falco perregrinus). W tym zakresie będziemy polegać na doświadczeniu Pana Piotra Szymańskiego, który był współinicjatorem Programu Reintrodukcji Sokoła Wędrownego na Dolnym Śląsku (Lasy Nadleśnictwa Milicz) oraz opiekunem weterynaryjnym głuszców w Borach Dolnośląskich i doskonale zna realia funkcjonowania takich projektów. Badania nad ptakami drapieżnymi można podjąć przy współpracy z ornitologicznymi placówkami naukowymi. Oprócz działań wyżej opisanych Ośrodek mógłby świadczyć usługi lekarsko-weterynaryjne w zakresie leczenia chorób ptaków łowczych utrzymywanych przez sokolników.

Placówka taka jak Ośrodek Leczenia i Rehabilitacji Dzikich Zwierząt powinien znajdować się w miejscu zacisznym, z dala od zgiełku aglomeracji miejskich, które są stresogenne dla dzikich zwierząt. Jego otoczenie powinno stanowić enklawę, której warunki naturalne zbliżone są do tych, w jakich żyją dzikie zwierzęta. W miejscu gdzie Ośrodek miałby powstać, należy wybudować kilkanaście wolier będących rodzajem szpitala. Oczywiście każda woliera powinna być dostosowana do wymogów zoohigienicznych i dobrostanu dla poszczególnych gatunków zwierząt.

Warunki stworzone dla tak specyficznych pacjentów mają umożliwiać im szybkie leczenie, pełną rehabilitację i powrót na łono natury. Ważną przesłanką funkcjonowania takiego ośrodka powinno być przywracanie pacjentów ich środowisku naturalnemu, zwłaszcza rzadkich gatunków ptaków i ssaków. W takim przypadku można prowadzić monitoring wypuszczanego osobnika i śledzenie jego losów przy użyciu urządzeń telemetrycznych. W odniesieniu do tych gatunków, przy złych rokowaniach co do leczenia i rehabilitacji, możliwa jest próba dalszej hodowli. Jest to ważne dla rzadkich gatunków ptaków drapieżnych czy też kuraków leśnych, których na Dolnym Śląsku jest coraz mniej, szczególnie głuszca, którego ostatnie stanowiska są notowane w Karkonoszach i Borach Dolnośląskich.

Powierzchnia Ośrodka pozwoli urządzić 10-14 wolier dla ptaków i 3-5 zagród dla dzikich zwierząt. W takich warunkach można przetrzymywać ok. 30 dzikich ptaków i 10-15 sztuk zwierząt łownych. Zgodnie z zachowaniem zasad zoohigieny w wyznaczonym do tego celu pomieszczeniach powinna być składowana karma dla ptaków z grupy ziarnojadów, chłodnia i zamrażarka na mięso dla ptaków drapieżnych, bocianów i czapli. Wymagania powierzchniowe poszczególnych gatunków ptaków są ujęte w wykazie. Woliery dla ptaków dzikich możemy podzielić na kilka kategorii, zależnie od gatunku ptaków i ich biologii.

Zwierzęta, które nie będą rokowały nadziei na wyleczenie i rehabilitację będą poddawane eutanazji. Z kolei te, u których dojdzie do zejścia śmiertelnego w naturalny sposób, będą przekazywane w celach dydaktycznych do Katedry Patologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

Ważne jest, aby jak największy odsetek pacjentów opuszczał Ośrodek w pełni sił i normalnie egzystował w wolnej przyrodzie. Z danych statystycznych podobnych ośrodków, a także z naszej praktyki lekarsko-weterynaryjnej wynika, że odsetek takich pacjentów waha się między 50 a 60%. Ma to szczególne znaczenie w przypadku gatunków rzadkich. W Ośrodku tym będą także przetrzymywane ptaki drapieżne używane do celów sokolniczych.

8 wolier dla różnych gatunków ptaków, w tym:

2 woliery typ A o pow. 2 m2 (wys. 2m, szer. 1m) dla ptaków małych i małych ssaków. Woliery te będą wykonane z desek i siatki powlekanej tworzywem.

2 woliery typ E o pow. 18 m2 (wys. 3m, szer. 3m) dla takich ptaków wielkości kawki, gawrona, gołębia, saków jak tchórz, wiewiórka

2 woliery typ F o pow. 24 m2 (wys. 3m, szer. 3 m) dla ptaków wielkości   kaczki krzyżówki, puszczyka, pustułki, myszołowa.

2 woliery typ G o pow. Powyżej 35 m2 (wys. 3,0 – 3,5 m, dl 7m, szer.  5 m) dla ptaków dużych wielkości orła bielika, łabędzia, gęsi, ssaków wielkości sarny, lisa

Klatki o powierzchni 2 m2 każda w ilości 5 sztuk dla małych ssaków i leczonych zwierząt łownych.  

Zagrody dla zwierząt łownych o pow. od 200 do 350 m2.

Każda z wolier będzie posiadała ławę wykonaną z betonu, który umożliwi stabilne umocowanie poszczególnych elementów ścian i dachu wolier. Głębokość ławy – 40 cm (w tym 30 cm w gruncie, 10 cm nad powierzchnią gruntu), szerokość ławy 30 cm (patrz rysunki wolier).

Wg M. Heidenreicha woliery dzielimy na następujące klasy: 

A. pow. 2 m2, wys. 2 m, szer. 1 m i dodatkowo 1m2 na każdego następnego ptaka 

B. pow. 5 m2, wys. 2 m, szer. 1 m i dodatkowo 1.5 m2 na każdego następnego ptaka 

C. pow. 7.5 m2, wys. 2.5 m, szer. 2 m i dodatkowo 3 m2 na następnego ptaka 

D.  pow. 12 m2, wys. 2.5 – 3 m, szer. 2.5 m i dodatkowo 3 m2 na następnego ptaka

E. pow. 18 m2, wys. 3 m, szer. 3 m i dodatkowo 3 m2 na następnego ptaka

F.  pow. 24 m2, wys. 3 m, szer. 3 m i dodatkowo 4 m2 na każdego następnego ptaka

G.  woliery powyżej 25 m2, wys. 3 – 3.5 m, szer. 4 – 5 m.

Woliery będą przeznaczone dla różnych gatunków ptaków i zwierząt. Należy dodać, że, ptaki związane ze środowiskiem wodnym muszą mieć zapewniony do niej dostęp – kuwety, mini oczka wodne. Woliery mogą być zbudowane z surowych zaimpregnowanych desek oraz z siatki o odpowiedniej wielkości oczek, uwzględniającej gatunek przetrzymywanych ptaków. 

– Konstrukcja nośna – krawędziaki osadzone w kotwach mocowanych do betonowej ławy.

– Podłoże wolier – zależnie od gatunku leczonych ptaków, może stanowić trawnik lub podłoże żwirowe ewentualnie mieszane żwirowo-piaskowe.

Pokrycie – miękka siatka, która uniemożliwi zbyt wczesny wylot pacjentów z miejsca rehabilitacji

Umiejscowienie organizacyjne i geograficzne Ośrodka Leczenia i Rehabilitacji Dzikich Ptaków i Zwierząt – Dolina Baryczy

Pomysłodawca i organizator – FUNDACJA Z MOJEGO ŁOWISKA

Budowa parku edukacyjnego, ośrodka leczenia i rehabilitacji dzikich zwierząt – poszczególne fazy projektu, a także formy realizacji i terminy, w jakich będzie realizowany projekt.

Etap 1: 

1. zakup gruntu o powierzchni 3 hektarów w miejscowości Złotówek w powiecie trzebnickim

2. przygotowanie projektu parku przez biuro projektowe z Wrocławia

3. ogrodzenie terenu i wykonanie bramy wjazdowej 

4. budowa 1 zagrody dla zwierząt, tj.: daniele, jelenie sika, muflony 

5. budowa wiaty edukacyjnej do prowadzenia szkoleń – warsztatów 

6. budowa 5 wolier dla ptaków drapieżnych 

Etap 2: 

1. wytyczenie i budowa ścieżek dla całego parku

2. wykonanie nasadzeń roślinności rodzimych gatunków drzew i krzewów

3. budowa 6 wolier dla sokołów

4. budowa woliery dla bażantów

5. budowa woliery dla kuropatw

6. budowa woliery dla ptactwa wodnego

7. montaż tablic informacyjnych z opisami gatunków zwierząt zamieszkujących park

Etap 3: 

1. budowa toalety

2. uzyskanie zgody/pozwolenia i wykopanie stawu o powierzchni 20 arów

3. budowa drewnianego pomostu

4. budowa woliery dla ptactwa wodnego

5. budowa małej trybuny i sceny, na której będą odbywały się pokazy sokolnicze i różnego rodzaju inicjatywy społeczne

Etap 4: 

1. wykonanie projektu muzeum przyrodniczego z salą edukacyjną

2. uzyskanie pozwolenia na budowę

3. budowa obiektu 

4. rozbudowa zbiorów muzealnych 

5. zaprojektowanie i budowa pomnika Św. Huberta

6. zabezpieczenie parku – monitoring i oświetlenie

Inni partnerzy uczestniczący w realizacji projektu (w jakim zakresie i fazach projektu)

Projekt, który już jest w naszych głowach, sercach i ma swój zarys i kształt w całości będzie realizowany przez FUNDACJE Z MOJEGO ŁOWISKA angażując dodatkowo społeczeństwo, uczniów, strażaków, harcerzy i wiele innych osób. W dniu 19.08.2022 roku miałem przyjemność odbyć wspaniałą rozmowę z firmą PERSPEKTYWA – szkoła rysunku, która zobowiązała się do stworzenia grafik i projektów poszczególnych elementów parku takich jak: bramy, woliery dla ptaków, kamienne przejścia, ścieżki, tablice informacyjne, ławki i wiele innych. Dodatkowo zostanie zaprojektowana rzeźba Św. Huberta, która stanie się wspaniałym dopełnieniem naszego projektu. Doceniając naszą pracę firma PERSPEKTYWA – szkoła rysunku wykona całe zadanie nieodpłatnie doceniając naszą pracę i miejsce, które chcemy stworzyć.

Firma ALZA z którą mamy przyjemność współpracować zadeklarowała chęć pomocy w rozliczeniu projektu. Pani Agata Gajos która reprezentuje firmę ALZA poinformowała nas, że usługa zostanie wykonana nieodpłatnie w ramach współpracy partnerskiej. Pomoc w realizacji naszego projektu zaoferowały również autorytet w dziedzinie weterynarii i hodowli ptaków drapieżnych Pan Piotr Szymański który obejmie nadzorem weterynaryjnym cały projekt dzieląc się swoją wiedzą wykona projekty i wyliczenia wolier i zagród w których będą przebywały zwierzęta. 

Dlaczego to takie ważne i na jakie problemy odpowiada budowa parku

– możliwość rehabilitacji ptaków drapieżnych, które uległy wypadkowi lub nagłemu zachorowaniu wskutek zatrucia (zanieczyszczenie środowiska)   

– przeciwdziałanie zmianom klimatycznym

– odbudowa populacji sokoła wędrownego   

– edukacja przyrodnicza i medyczna

–  prowadzenie badań  

– nawiązanie do tradycji i kultury (dziedzictwo narodowe – wpisane na listę UNESCO)

– likwidacja ośrodka w Złotówku   

– obecne wydarzenia związane z zatruciem rzeki Odry

Umocowania prawne ośrodka

Podstawami prawnymi do powstania i prowadzenia Ośrodka Leczenia i Rehabilitacji Dzikich Zwierząt są następujące akty prawne:

Ustawa z 16. 04. 2004. – Ochrona Przyrody. Dz. U. 2004. 92.880.

Ustawa z 13. 10. 1995. – Prawo Łowieckie. Dz. U. 95.147.713.

Ustawa z 20. 06. 2001. – Prawo Ochrony Środowiska. Dz. U. 2001.62.627.