Zrzutka została założona w celu sfinalizowania zakupu sprzętu astronomicznego do poszukiwania nowych planet pozasłonecznych we współpracy z misją kosmiczną TESS. Obecnie posiadany zestaw jest zbyt mały, aby liczyć się wśród dziesiątek obserwatoriów astronomicznych na świecie. Największym celem projektu jest odkrycie nowej egzoplanety, a w szczególności skalistej.

Nazywam się Gabriel Murawski i zajmuję się amatorskimi obserwacjami planet pozasłonecznych i gwiazd zmiennych. W tym celu, współpracuję z różnymi stowarzyszeniami, np. NASA TESS (MIT, Caltech), KELT (Leigh, Swarthmore) lub AAVSO. Do tej pory wykryłem ponad 35 tranzytów planet pozasłonecznych (oraz jedną zupełnie nową: K2-232 b!) i odnalazłem ponad 170 nieznanych wcześniej gwiazd zmiennych. Egzoplanety są moim głównym tematem zainteresowań i mam zaplanowane zadania i prace naukowe na kolejne wiele lat.

Trwa złoty wiek w ich poszukiwaniu. Zaczęło się od sondy Kepler wyniesionej w 2008 roku, która zwiększyła liczbę znanych obiektów kilkakrotnie. Już wkrótce sporo dołoży także TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) wyniesiona na orbitę w kwietniu br. Każdy wykryty sygnał możliwej planety pozasłonecznej musi zostać potwierdzony naziemnymi obserwacjami. Na świecie istnieje wiele programów do tego stworzonych. Okazało się, że wkład astronomów-amatorów (czyt. miłośnik astronomii, który nie zajmuje się nią zawodowo) jest niezwykle ważny. Taki jest cel projektu SOTES stworzonego w 2016 roku, czyli analiza kandydatek na planety pozasłoneczne za pomocą własnego sprzętu astronomicznego. To pierwsza i jedyna w Polsce inicjatywa powstania amatorskiej stacji poświęconej poszukiwaniom nowych ciał planetarnych obiegających inne gwiazdy.

Jak obserwuję egzoplanety?

Tranzyty planet pozasłonecznych to ich przejścia na tle macierzystych gwiazd. Na skutek częściowego przesłonięcia, obserwujemy spadek jej jasności. Analogiczne zjawisko miało miejsce 9 maja 2016 roku, kiedy Merkury przechodził na tle Słońca - widzieliśmy go w postaci czarnej kropki. W przypadku gwiazd, są one zbyt daleko, aby dostrzec to bezpośrednio. W tym celu wykorzystuję metodę fotometrii, czyli mierzenia ich zmian blasku.

SOTES to skrót od Stacji Obserwacji Tranzytów Egzoplanet w Suwałkach. Nie jest to stałe obserwatorium, bowiem wynoszę zestaw do obserwacji z mieszkania i ustawiam go samodzielnie. Działalność była już wielokrotnie omawiana w radiu, telewizji, portalach informacyjnych, czasopismach astronomicznych, wykładach. Obecnie skupiam się na dalszym realizowaniu tego projektu, a przede wszystkim weryfikowaniu nowych planet pozasłonecznych razem z TESS (oraz do 2020 roku: KELT). Zachęcam też do obejrzenia 20-minutowej transmisji z obserwacji XO-4 b, gdzie omawiam, w jaki sposób prowadzę rejestrację znanej już egzoplanety.

Do tej pory samodzielnie ponosiłem koszty i zakupu obsługi zestawu obserwacyjnego. Wykorzystałem setki godzin pracy pod gwiaździstym niebem i tysiące na analizie. Korzystam z nowoczesnych (innowacyjnych?) technik obserwacji planet pozasłonecznych, które zaprezentowałem m.in. podczas konferencji European Planetary Science Congress 18 września 2018 roku, w Berlinie. Mowa tu o kamerach CMOS, które weszły na rynek zaledwie kilka lat temu. Nie zyskały one aprobaty u innych obserwatorów korzystających z dotychczasowych kamer CCD. Na podstawie własnych obserwacji na przestrzeni ostatnich dwóch lat wykazałem, że nadają się równie dobrze, jednak technika analizy jest nieco odmienna. Pomimo niepozornie małego i budżetowego zestawu, uzyskiwana precyzja jest zbliżona do efektów wykonanych sprzętem, który kosztuje kilkakrotnie więcej. Przykładowe "spadki blasku" wywołane zjawiskiem tranzytu są widoczne poniżej.

W styczniu 2018 roku dołączyłem do KELT (Kilodegree Extremely Little Telescope), a kilka miesięcy później do TESS Follow-Up Program. Oba projekty zajmują się potwierdzaniem znalezionych przez siebie kandydatek na nieznane wcześniej planety pozasłoneczne. Sonda TESS zajmuje się skanowaniem niemal całego nieba, przez co amatorskie współodkrycia egzoplanet będą możliwe zaledwie tylko przez najbliższe kilka lat. To jest ten moment, kiedy trzeba być już gotowym!

Jaki jest cel utworzenia zrzutki?

Studiuję na kierunku stomatologii w Białymstoku. Astronomią zajmuję się hobbystycznie od niemal 13 lat i spoglądam na nią ściśle pod kątem naukowym. W tym celu biorę udział w wielu pracach naukowych i konferencjach. Niestety, jako że astronomia nie jest moim kierunkiem zawodowym, nie przysługuje mi możliwości uzyskania m.in. Stypendium Ministra dla studentów. W tym celu kieruję się do Państwa o małą pomoc w rozwoju projektu.

Na zdjęciu obok przedstawiłem obecnie wykorzystywany zestaw do obserwacji. Składa się on z teleobiektywu Canon FD 300mm f/2.8L i kamery ZWO ASI178MM-c postawionej na montażu EQ5. Pod kątem analizy, jego potencjał wykorzystałem niemal maksymalnie. Żeby móc sięgnąć jeszcze dalej, rozwiązaniem jest już tylko lepszy sprzęt obserwacyjny.

Zbiórka została założona z myślą o rozszerzeniu obecnego zestawu. Większość kandydatek to słabo widoczne gwiazdy, dla których najlepiej sprawdza się większy teleskop oraz lepsza kamera. Niestety, wiążą się z tym dość spore koszty - za duże, abym mógł pokryć je samemu. W projekcie TESS Follow-Up Program dominują głównie metrowe czy pół-metrowe teleskopy, a nie 4-calowy obiektyw. Aby liczyć się wśród innych w pracach naukowych (miejscach, gdzie publikuje się odkrycia danych grup), stawiane wymagania są jeszcze większe. W tym celu należy przenieść się na 8-calowy teleskop (obecnie już zakupiony), który zwiększa i zasięg, ale także precyzję. Taki sprzęt wymaga czegoś solidniejszego, na co można postawić - montażu HEQ5. Parametry obecnej kamery mają także duże ograniczenia - stąd najlepszą kamerą CMOS do przyszłej pracy staje się ZWO ASI1600MM-c. Razem z akcesoriami, przewidywany koszt na zakup wszystkich wymganych elementów (wliczając sprzedaż obecnej kamery i montażu) to kwota podana na samej górze.

SOTES ma już za sobą jeden sukces!

W XXI wieku nie ma możliwości, aby odkryć egzoplanetę samodzielnie. Proces weryfikacji jest tak złożony, że nie da się jednocześnie zająć wieloma aspektami jednocześnie. Obowiązki są podzielone na wiele osób, a każdy uwzględniony w artykule naukowym otrzymuje miano współodkrywcy. Nowy sprzęt, który pozwoliłby sięgać jeszcze głębiej i dokładniej, poszerza wybór celów do planowanych obserwacji kandydatek.

W nocy 29/30 września 2017 roku zaobserwowałem pierwszą kandydatkę na planetę pozasłoneczną krążącą wokół gwiazdy EPIC 247098361 - spadkiem jasności potwierdziłem jej istnienie i cykliczność zdarzających się zjawisk. Okazało się, że faktycznie ma planetarny charakter i otrzymała stałe oznaczenie K2-232 b (HD 286123 b to jej druga nazwa). Wyniki zostały opublikowane w pracy prowadzonej przez Liang Yu (MIT), w czasopiśmie naukowymThe Astronomical Journal. To pierwszy przypadek w Polsce, kiedy amatorsko dokonano współodkrycia nowej planety pozasłonecznej.

Obserwację przeprowadziłem za pomocą obecnie posiadanego sprzętu. Znalezisko jest pewnym rodzaju wyjątkiem, gdyż dotyczy jasnej, bardzo dobrze widocznej gwiazdy. Pominięto ją, dzięki czemu zdążyłem wnieść wkład w jej odkrycie. Taki sukces może zostać powtórzony! Dzięki TESS, przewiduje się odnaleźć tysiące nowych kandydatek. Z nowym sprzętem, nazwisko Polaka może znów znaleźć się w liście współautorów pracy naukowej dotyczącej odkrycia egzoplanety. Oby jak najczęściej, a szczególnie - gdyby okazała się być skalista! Obserwacje wykonane przez ostatnie ponad dwa lata miały na celu przygotować się do TESS. Jeśli udało się z K2-232 b jeszcze przed misją... to kiedy kolejna? Oby jak najprędzej, bo czas ucieka. Początek programu mamy w przyszłym miesiącu, a docelowego sprzętu jeszcze nie ma!

Śledź projekt SOTES na Facebooku!

Aktualizacje projektu SOTES pojawiają się na stronie dostępnej na Facebooku. Tam wstawiam nowinki związane z obserwacjami i odkryciami gwiazd zmiennych oraz egzoplanet. Kliknij w link powyżej (lub obrazek obok, ale ten nie otworzy nowej karty!), aby przejść na stronę.

Informuję, że pieniądze przekazane w zrzutce zostaną wykorzystane tylko i wyłącznie w celu rozbudowania zestawu do obserwacji astronomicznych oraz finalizacji pocztowych niespodzianek przewidywanych za wpłaty powyżej 50 złotych.

W przypadku (pesymistycznie) nieosiągnięcia minimalnej kwoty, dotychczas uzbierana kwota zostanie wykorzystana na modernizację sprzętu w taki sposób, aby jego możliwości i wykorzystanie było jak największe (czyli najpierw montaż, później kamera i na koniec akcesoria, jeśli starczy). Jeżeli (optymistycznie) kwota zostanie przekroczona - wszelka nadwyżka zostaje wykorzystana na wymianę elementów na bardziej zaawansowany (lub drugi, mniejszy zestaw do obserwacji). Opisany docelowy sprzęt jest dopiero najtańszy i pełny, który byłby gotowy do pracy z danymi TESS.