Pamięć o papierosiarzach z placu Trzech Krzyży w Warszawie

Mali żydowscy bohaterowie czasów drugiej wojny światowej, którzy przeżyli dzięki swojej odwadze, pomysłowości i solidarności

(English and Hebrew text below)

(טקסט באנגלית ובעברית למטה)

Dzieje papierosiarzy z placu Trzech Krzyży to niemal nieznana historia z życia okupowanej Warszawy, której bohaterami są żydowskie dzieci w wieku od sześciu do szesnastu lat – sieroty i uciekinierzy z getta.

Grupa około dwadzieściorga dzieci, które przedostały się poza mury getta warszawskiego na stronę aryjską, utrzymywała się ze sprzedaży papierosów i gazet Niemcom, często żołnierzom, oficerom SS oraz Gestapo. Dzieci handlowały w ciągu dnia na placu Trzech Krzyży w samym centrum niemieckiej dzielnicy. Odwaga i determinacja dawały im zarobek i alibi. Niemcy nie przypuszczali, że papierosiarze są Żydami.

W październiku 1943 roku na papierosiarzy natrafił uciekinier z getta - Józef Ziemian (Zysman), który z ramienia Żydowskiego Komitetu Narodowego otoczył dzieci opieką. Ziemian załatwiał dzieciom fałszywe kenkarty potwierdzające polską narodowość, przekazywał pieniądze i odzież. Po wybuchu Powstania Warszawskiego dzieci pozostały w stolicy i wiele z nich wzięło udział w walkach, a ich bohaterstwo było opisywane w gazetkach powstańczych. Po zakończeniu wojny większość wyjechała do Izraela.

Józef Ziemian, który przeżył wojnę, opisał historię dzieci w książce „Papierosiarze z placu Trzech Krzyży”. Fragmenty były publikowane na łamach łódzkiego „Nowego Słowa” w latach 1948-49. Pełna wersja książki ukazała się w Izraelu w 1963 roku. „Papierosiarze z placu Trzech Krzyży” są obecnie lekturą szkolną w Izraelu. Książka została przetłumaczona na języki: polski, angielski, hiszpański, niemiecki i rumuński.

Historia papierosiarzy to jedyny przykład tak dużej grupy dzieci, które po ucieczce z getta przeżyły dzięki swojej odwadze, pomysłowości i solidarności.

Grupa członków i sympatyków Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie uważa, że losy papierosiarzy zasługują na zachowanie w pamięci mieszkańców Warszawy. Dlatego zainicjowali projekt umieszczenia tablicy pamiątkowej na ścianie zabytkowej kamienicy Instytutu Głuchoniemych im. Jakuba Falkowskiego. Tablicę, harmonizującą z architekturą placu Trzech Krzyży, zaprojektował profesor Akademii Sztuk Pięknych dr hab. Antoni Grabowski (www.antonigrabowski.com). Jest na niej tekst w trzech językach: polskim, angielskim i hebrajskim.

Całkowity koszt wyrzeźbienia i odlewu tablicy z mosiądzu krzemowego metodą wosku traconego, o wymiarach 60 x 76 cm, wraz z montażem i uruchomieniem wielojęzycznej strony internetowej wyniesie około 50 tysięcy złotych. Poprzez zrzutka.pl zamierzamy zebrać 35 tysięcy złotych.

Chcielibyśmy zaprosić Państwa do wspólnego upamiętnienia bohaterskich papierosiarzy i wsparcia projektu środkami finansowymi.

Darowizny spoza Polski można wpłacać też bezpośrednio na poniższe konta SWIFT/BIC: PKOPPLPW

PL10 1240 1066 1787 0010 0033 1240 USD

PL42 1240 6292 1978 0010 9714 8907 EURO

tytułem przelewu: "Tablica papierosiarze"

Commemoration of Cigarette Sellers of Three Crosses Square (Polish: plac Trzech Krzyży) in Warsaw.

The little Jewish heroes of World War II who defeated the enemy – they survived.

The history of Cigarette Sellers of Three Crosses Square is a little-known story of the occupied Warsaw: that of a small group of about 20 Jewish children aged six to sixteen - orphans and refugees from the Warsaw ghetto, who managed to escape from the Warsaw ghetto.

They made a miserable living there selling cigarettes and newspapers to the Germans, often to soldiers, SS and Gestapo officers. The children worked during the day at Three Crosses Square, located in the very center of the German district. Their courage and determination gave them a little money and an alibi - the German occupiers did not know that the Cigarette Sellers were Jews.

In October 1943, Józef Ziemian (real name Zysman), also a fugitive from the ghetto, contacted the Cigarette Sellers, and took care of them on behalf of the Jewish National Committee. Ziemian provided the children with false identity cards confirming their Polish nationality, gave them money and clothes. After the outbreak of the Warsaw Uprising in 1944, the children remained in Warsaw and many of them took part in the fighting, and their heroism was described in insurgent newspapers. After the war, most of them left for Israel.

Józef Ziemian, who survived the war, described the history of the children in the book Cigarette Sellers of Three Crosses Square. Excerpts from this book were published in a Lodz newspaper Nowy Dzień in 1948-49. The full version of the book was published in Hebrew in Israel in 1963. The book Cigarette Sellers of Three Crosses Square is currently a school reading in Israel. The book has been translated into the following languages: Polish, English, Spanish, German and Romanian.

The story of Cigarette Sellers is the only example of such a large group of Jewish children who survived after escaping from the ghetto - thanks to their courage, creativity and solidarity.

A group of members of the Jewish Religious Community in Warsaw firmly believe that the fate of Cigarette Sellers needs to be remembered by people living in Warsaw and visiting Warsaw, and for this reason they initiated the project of placing a commemorative plaque on a wall of a historic building housing the Institute for Deaf Children founded by Jakub Falkowski in the XIX century. The plaque, in harmony with the architecture of Three Crosses Square, was designed by the professor of the Academy of Fine Arts, Mr. Antoni Grabowski (www.antonigrabowski.com). The text is in three languages: Polish, English and Hebrew.

The total cost amounts to 50.000 PLN. We intend to collect 35.000 PLN by zrzutka.pl.

The cost includes: carving and casting of the brass plaque made of siliziumtombak using the traditional lost-wax process, dimensions 60 cm x 76 cm, together with the installation and the launch of a multilingual website.

We are inviting you to help to commemorate the heroic Cigarette Sellers and support the project financialy.

Donations from outside Poland can be also made directly to the following accounts SWIFT/BIC: PKOPPLPW

PL10 1240 1066 1787 0010 0033 1240 USD

PL42 1240 6292 1978 0010 9714 8907 EURO

Payment description: "Tablica Papierosiarze"