SENTYMENTALNE WĘDRÓWKI PO GMINIE ŁAGIEWNIKI

Otwierając przygotowany album o Gminie Łagiewniki, jako autorzy, a może właściwiej byłoby napisać kronikarze, czujemy się każdorazowo jak w podróży po „sentymentalnych ogrodach”. Wzrusza nas bogactwo tego miejsca oraz nieodkryty jego potencjał, który zaklęty jest w budynkach i wspomnieniach mieszkańców. To stanowi również o osobistym naszym wrażeniu, że publikacja ta jest wyjątkowa – nie historyczna, nie naukowa, ale właśnie sentymentalna – oparta na dostępnych źródłach, a przede wszystkim wartościująca wspomnienia, opowieści i legendy związane z tym miejscem.

Po II wojnie światowej do Gminy Łagiewniki przyjechali nowi mieszkańcy, zajmując gospodarstwa i domostwa rodzin niemieckich, które opuściły ziemię dzierżoniowską w 1947 r. Wspólne życie nowej społeczności, choć niełatwe, ukształtowało wyjątkową kulturę, w której każdy odnalazł siebie. Taką Gminę znamy – różnorodną, otwartą, nowoczesną, ale jednocześnie szanującą przeszłość, dorobek kulturowy i obyczajowy.

Kilka lat współpracy z mieszkańcami i mieszkankami Gminy Łagiewniki wywołało u mnie potrzebę opowiedzenia historii tego regionu (obejmującą okres do 1950 r.). Pierwszy pomysł powstał, kiedy podczas Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy w 2017 r. wylicytowałam widokówkę z kolekcji Ryszarda Gacka, przedstawiającą panoramę obecnej ulicy Słowiańskiej w Łagiewnikach. Pomyślałam wtedy, że przygotowany w oparciu o takie materiały spacer po Gminie byłby niesamowity i, niewątpliwie, wyjątkowy. Kiedy nadarzyła się sposobność zrealizowania tego pomysłu, bez zastanowienia podjęłam się wyzwania, zapalając do niego jednego z najbardziej zaangażowanych dokumentalistów życia społecznego Gminy, Tadeusza Szota oraz społeczniczkę i germanistkę, Iwonę Wochnik. Jej udział w projekcie okazał się nieoceniony, również z uwagi na fakt nawiązania i odświeżenia kontaktów z dawnymi mieszkańcami z Niemiec, którzy w znaczący sposób zasilili merytorycznie karty publikacji. Ukłonem w stronę tego kulturowo-historycznego doświadczenia jest przygotowanie publikacji w języku polskim i niemieckim, co mamy nadzieje wpłynie również na rozwój promocji regionu i turystyki. 

Wiosną 2018 roku, kiedy Stowarzyszenie „Ślężanie - Lokalna Grupa Działania z siedzibą w Sobótce ogłosiło nabór na granty. W jego zakres wpisał się pomysł wydania „Mapy i przewodnika turystycznego po swojej gminie”. Ówczesna dyrektorka, GOKBiS w Łagiewnikach, Izabela Beno wiedząc, że jako instytucja nie może się ubiegać o taki grant zaproponowała mi udział w projekcie. We wrześniu 2018 dowiedzieliśmy się, że grant na wydanie przewodnika został nam przyznany. Dość dużo upłynęło czasu do podpisania umowy z LGD. W tym okresie wiele się zmieniło w gminie i naszym prywatnym życiu. Największym zagrożeniem  na powodzenie realizacji pomysłu mógł mieć fakt, że Pani Izabela Beno i Iwona Wochnik zmieniły miejsce swojej pracy i przeniosły się do Wrocławia. Późną wiosną zdecydowaliśmy się, pomimo przewidywanych wielkich trudności w realizacji projektu, na podpisamie umowy. Czasu było mało, a nasz materiał do książki powiększał się z każdym dniem. Szkoda było każdej informacji, każdej nowej widokówki, rysunku czy zdjęcia. Kolejne spotkania z mieszkańcami inspirowały i zagrzewały do poszukiwań. Czasami otrzymywane informacje były tak różne i wykluczające się, że ich weryfikacja była niezwykle trudna, czasami wręcz niemożliwa.

Karolina Klimek, kustoszka Muzeum Piernikarnii Śląskiej w Niemczy, w swojej recenzji podsumowuje, że: „prezentowana publikacja to propozycja idealna dla każdego, kto chciałby zacząć swą przygodę z poznawaniem naszej lokalnej historii. Uzupełnia poważna lukę w rodzimej literaturze regionu o Łagiewnikach i okolicy, będąc pierwszą tego rodzaju ksiażką. Dzięki temu m.in. album ma szansę pozyskać szeroki krąg odbiorców, ale i stanowić otwarcie do dalszych poszukiwań i odkryć”.

Zwiększenie zakresu prac nad książką stanowiło duże wyzwanie wydawnicze. Cieszy nas fakt, że pomimo finansowania projektu tylko przez LGD, publikacja została wydana w tak obszernym kształcie. Podziękowania należą się szefowej LGD Ślężanie, p. Elżbiecie Pasławskiej, która wspierała nas na każdym etapie realizacji zadania, specjalistom, którzy w dużej części wolontaryjnie pracowali nad wydaniem publikacji oraz przyjaciołom – bez nich niewiele udaloby się osiągnąć.

Finansowanie samego druku w 70% wykroczyło jednak poza ramy otrzymanego budżetu. Prywatny wkład autorów pozwolił na formalne ukończenie zadania. Pozostało nam jeszcze do spłaty sporo, stąd nasze zaproszenie do wsparcia tej inicjatywy na stronie zrzutka.pl.

Izabela Beno, Tadeusz Szot, Iwona Wochnik

----------------------------------------------------------------------------------

GEFÜHLSWANDERUNGEN IN DER GEMEINDE HEIDERSDORF

Beim Öffnen eines vorbereiteten Albums über die Gemeinde Heidersdorf fühlen wir uns als Autoren, oder vielleicht wäre es angebrachter, Chronisten zu schreiben, jedes Mal, wenn wir durch "sentimentale Gärten" reisen. Uns bewegt der Reichtum dieses Ortes und sein unentdecktes Potenzial, das in den Gebäuden und Erinnerungen seiner Bewohner verzaubert ist. Dies vermittelt uns auch den persönlichen Eindruck, dass diese Publikation einzigartig ist - nicht historisch, nicht wissenschaftlich, sondern nur sentimental - auf der Grundlage der verfügbaren Quellen und vor allem durch die Wertschätzung der mit diesem Ort verbundenen Erinnerungen, Geschichten und Legenden. 

Die vergangenen Jahre und die Veränderungen in der Lebenskultur verwischen unsere Erinnerung an den historischen, kulturellen und natürlichen Reichtum des kleinen Heimatlandes von Heidersdorf, das seit Jahrhunderten geschaffen wurde und von vielen Nationen geteilt wird. Nach dem Zweiten Weltkrieg kamen neue Bewohner in die Gemeinde Heidersdorf und besetzten die Bauernhöfe und Häuser deutscher Familien, die 1947 das Land von Heidersdorf verließen. Das gemeinsame Leben in der neuen Gemeinde war zwar nicht einfach, hat aber eine einzigartige Kultur geprägt, in der sich alle wiedergefunden haben. Wir kennen eine solche Gemeinde- vielfältig, offen, modern, aber gleichzeitig mit Respekt vor der Vergangenheit, den kulturellen und moralischen Errungenschaften.

Einige Jahre der Zusammenarbeit mit den Einwohnern und Bewohnern von 

 Gemeinde Heidersdorf haben mich veranlasst, die Geschichte dieser Region zu erzählen (bis 1950). Die erste Idee entstand, als ich während des Great Orchestra of Christmas Charity 2017 eine Postkarte aus der Sammlung von Ryszard Gacek versteigerte, die das Panorama der heutigen Slawischen Straße auf Heidersdorf zeigt. Damals dachte ich, dass ein auf der Grundlage solcher Materialien vorbereiteter Spaziergang durch die Gemeinde unglaublich und zweifellos außergewöhnlich wäre. Als sich die Gelegenheit bot, diese Idee zu verwirklichen, nahm ich ohne zu zögern die Herausforderung an, indem ich einen der engagiertesten Dokumentaristen des sozialen Lebens der Gemeinde, Tadeusz Szot, und eine Sozialistin und Germanistin, Iwona Wochnik, dazu anregte. Ihre Beteiligung an dem Projekt erwies sich als unschätzbar wertvoll, auch weil sie Kontakte zu ehemaligen deutschen Einwohnern knüpfte und auffrischte, die maßgeblich zum Inhalt der Publikationsseiten beitrugen. Ein Tribut an diese kulturelle und historische Erfahrung ist die Vorbereitung von Publikationen in polnischer und deutscher Sprache, von denen wir hoffen, dass sie sich auch auf die Entwicklung der Werbung für die Region und den Tourismus auswirken werden. Auf diese Weise führt uns Izabela Beno, die Initiatorin der Aktion, in den Hintergrund dieser Publikation ein.

Im Frühjahr 2018, als die Vereinigung "Ślężanie - Lokale Aktionsgruppe" mit Sitz in Sobótka einen Aufruf für Zuschüsse ankündigte. Die Idee, eine "Karte und einen Reiseführer für Ihre Gemeinde" zu veröffentlichen, war in der Ausschreibung für Zuschüsse enthalten. Die damalige Direktorin von Städtisches Zentrum für Kultur, Bibliotheken und Sport in Heidersdorf, Izabela Beno, wusste, dass sie sich als Institution nicht für einen solchen Zuschuss bewerben konnte, und bot mir die Teilnahme an dem Projekt an. Der Vorschlag war kein Zufall, denn ich hatte viele Jahre lang mit dem Städtischen Zentrum für Kultur, Bibliotheken und Sport in Heidersdorf zusammengearbeitet, und Izabela Beno kannte auch den Inhalt meiner Discs, auf denen ich viele Fotos sowie aktuelle und historische Informationen über unsere Gemeinde gespeichert hatte. Im September 2018 erfuhren wir, dass uns der Zuschuss für die Veröffentlichung des Leitfadens gewährt wurde. Es hat ziemlich lange gedauert, bis wir das Abkommen mit der Heidersdorf unterzeichnet haben. In dieser Zeit hat sich in der Gemeindeund in unserem Privatleben viel verändert. Die größte Bedrohung für den Erfolg der Umsetzung der Idee dürfte die Tatsache gewesen sein, dass Izabela Beno und Iwona Wochnik ihren Arbeitsort wechselten und zu Breslau zogen. Im späten Frühjahr beschlossen wir, einen Vertrag zu unterzeichnen, trotz der zu erwartenden großen Schwierigkeiten bei der Projektdurchführung. Die Zeit war knapp, und unser Material für das Buch wuchs von Tag zu Tag. Es war schade um jede Information, jede neue Postkarte, Zeichnung oder Foto. Die anschließenden Begegnungen mit den Bewohnern inspirierten und ermutigten uns zur Suche. Manchmal waren die Informationen, die wir erhielten, so unterschiedlich und widersprüchlich, dass ihre Überprüfung äußerst schwierig, manchmal sogar unmöglich war. 

Karolina Klimek, die Kustodin des Schlesischen Lebkuchenmuseums in Niemcza, fasst in ihrem Rückblick zusammen, dass "Diese Publikation ist ein idealer Vorschlag für alle, die ihr Abenteuer mit dem Kennenlernen unserer lokalen Geschichte beginnen möchten. Es füllt eine ernsthafte Lücke in der lokalen Literatur über Łagiewniki und seine Umgebung und ist das erste Buch dieser Art. Unter anderem dadurch hat das Album die Chance, ein breites Publikum zu gewinnen, aber auch offen zu sein für weitere Forschungen und Entdeckungen". 

Deshalb laden wir Sie heute, da wir das Sommertreffen mit dieser Publikation ankündigen, nicht nur dazu ein, sich mit diesem Buch, das viermal größer als erwartet ist, vertraut zu machen, sondern auch dazu, weiter daran zu arbeiten. - Es ist uns nicht gelungen, so viele Menschen zu besuchen, von vielen wissen wir nicht, dass sie ihr Wissen über die Geschichte dieses Ortes und seiner Bewohner weitergeben können. Diese Publikation in der polnisch-deutschen Fassung soll eine offene Einladung zu einer solchen Aktivität sein. Wir hoffen, dass diese Einladung von Ihnen angenommen wird - fügt Tadeusz Szot hinzu.

Die Promotion des Buches wurde durch das Coronavirus erheblich verzögert. Wir hoffen, dass es möglich sein wird, während der Ferienzeit aufzuholen. Wir würden uns gerne mit den derzeitigen und ehemaligen Bewohnern der Gemeinde Łagiewniki treffen, für die diese Publikation interessant sein wird.

Izabela Beno, Tadeusz Szot, Iwona Wochnik