Pasymski zespół ław kościelnych z XV-XVIII wieku poszukuje fundatorów prac konserwatorskich osiemnastu polichromowanych przedpiersi.

Drewniane ławki nie zawsze były oczywistym elementem kościelnego wnętrza. Średniowiecze nie znało stałych ław kościelnych, wypełniających całe wnętrze świątyni. Uczestniczenie w nabożeństwach na siedząco było przywilejem jedynie nielicznych. Początkowo prawo do zasiadania w ławach mieli przedstawiciele kleru, władcy i patroni kościoła, u schyłku średniowiecza dołączyli do nich patrycjusze oraz członkowie bractw i cechów. Ławki kościelne stały się arcydziełami, a nawet dziełami sztuki. Zachowane w pasymskim kościele ewangelickim ozdobne stalle z początku XV wieku są jednym z najciekawszych przykładów pod względem zastosowanych technik snycerskich z terenu Mazur. Od początku XV wieku własne stalle posiadał magistrat, wkrótce potem własnymi stałymi siedziskami dysponowały gildie kupieckie. Od czasów XVI wiecznej Reformacji kładącej nacisk na słuchanie Słowa Bożego ławki dla wiernych na stałe weszły do wyposażenia kościoła. Dziś stanowią podstawowy sprzęt wypełniający sakralne wnętrze.

Ławy kościelne zmieniały się na przestrzeni wieków odzwierciedlając styl i ducha epoki, w której powstawały. We wnętrzu kościoła bardzo ciekawe jest usytuowanie ław, w tym „podwójnych siedzisk”, które podporządkowane są ołtarzowi i ambonie, dzisiaj także odbywającym się w kościele koncertom, a więc organom.

Zespół drewnianych ław kościelnych pasymskiego kościoła ewangelickiego pochodzi z okresu XV – XVIII wiek. Przeprowadzone badania dendrochronologiczne datują najstarsze ławy na rok 1414. W kościele zachowały się ławki z początku XVII wieku, w tym bardzo interesująca ława z wyrytymi inskrypcjami na zewnętrznej stronie oparcia (najstarsze pochodzi z 1650 roku). Czy inskrypcje te są świadectwem długich kazań ?

Wszystkie ławki kościelne same w sobie reprezentują wysoką wartość, stanowią zabytek, są też cennym świadkiem historii. Badania archiwalne wskazują, iż najwięcej ław pochodzi z 1707 roku. Zostały one zamówione przez Parafię u stolarza Michela Augsteina, który za ich wykonanie otrzymał 350 Marek. Drewno na ławki zakupiono za 59 Marek 57 Schillingów. Nie wiemy czy ławy z 1707 roku zastąpiły starsze ławki, czy też do tego czasu większość wiernych podczas nabożeństw stała.

Przed wiekami w ławach zasiadano zgodnie ze statusem społecznym. Zamożne rodziny miały w kościele swoje miejsce do siedzenie (mogły sobie pozwolić za zakup własnych ław umieszczając na nich swoje nazwisko – na jednej z ław w trakcie badań konserwatorskich odkryty został fragment inskrypcji). W ławkach dla wiernych według dawnych zwyczajów oddzielnie zasiadali przedstawiciele rożnych stanów a także oddzielnie kobiety i mężczyźni. Osobne miejsca do siedzenia świeckich stanowiły ławy kolatorskie, które należały do darczyńców czy fundatorów kościoła. Jaki był podział ław w pasymskim kościele ze względu na status społeczny ? Na pewno część ław należała do pasymskich cechów rzemieślniczych. Są one sygnowane zachowanymi herbami danego cechu: piekarzy, stolarzy, krawców, rzeźników, kuśnierzy z XVIII/XIX wieku. Ławy te były dziedziczone.

W 1890 roku w trakcie przygotowań do jubileuszu 500-lecia kościoła Rada Parafialna zaplanowała zakupić nowe ławy. Jednakże królewski architekt Tieffenbach nie wyraził na to zgody. Ławy zostały przemalowane na tzw. „piwo”. Prace przeprowadziła firma Manthey i Sidschies ze Szczytna. Do dziś zachowała się ówczesna kolorystyka ławek, a także przemalowana na szary kolor z marmoryzacją polichromowana empora.

Traktowanie elementów wyposażenia kościoła jednostkowo, bez zrozumienia wzajemnych powiązań między nimi prowadzi często do powierzchownych czy jednostronnych ocen i wniosków. Prowadzone równoległe badania archiwaliów pozwalają wykorzystać zachowany zespół ław jako ważny materiał źródłowy do badań nad dziejami Parafii, także historii miasta, jako wyposażenie ważne dla sfery kultury materialnej.

Kościół ewangelicki w Pasymiu stanowi unikatowy przykład zachowanego zespołu dzieł sztuki powstałych XV-XVIII w. stopniowo uzupełniany i trwale związany z pierwotnym wnętrzem. Wyposażenie kościoła stanowi autentyczne, osadzone w ciągłości historycznej świadectwo łączności budowlanej sztuki gotyckiej oraz dziedzictwa Reformacji.

Porażone miejscami przez drewnojady przemalowane ławy z przedpiersiami kryj oryginalną malaturę z polichromią. Czynne drewnojady spowodowały uszkodzenia struktury drewna, które w wielu miejscach jest miękkie, straciło swoje właściwości mechaniczne z każdego z licznie rozsianych otworów sypie się mączka drzewna. Żerowanie drewnojadów zagraża już odrestaurowanym obiektom między innymi ołtarzowi z 1677, prospektowi organowemu z 1708, krucyfiksowi z XV w., a także drewnianej konstrukcji empor.

Przeprowadzenie prac pozwoli zatrzymać procesy degradacji obiektów powodowanych przez działanie drewno jadów, wzmocniona zostanie struktura drewna., przywrócona zostanie pierwotna, oryginalna kolorystyka i polichromia przedpiersi ław, która nada kościołowi jego oryginalny wygląd.

Zapraszamy i prosimy Szanownych Państwa o pomoc, wsparcie finansowe planowanych do wykonania pilnych prac konserwatorskich przy przedpiersiach ław z XVII/XVIII w. Zachęcamy do wybrania, sponsorowania jednego przedpiersia ławy, jako „swojej”. Na tą wybraną i sponsorowaną ławą (zwaną dawniej kolatorską) zawieszony może zostać malowany herb (logo), podobne do zachowanych tablic cechów (gildii) z XVIII/XIX w. jakie zachowały do dziś.

Na planie kościoła zaznaczone zostały ławy wraz z kosztami pierwszego etapu ich renowacji. Ponumerowane przedpiersia ław znajdują się także na zdjęciach.

Koszt pierwszego etapu prac konserwatorskich 18 przedpiersi ław, to jest 103,11 m2 (615,00 PLN/m2) wynosi: 63412,65 PLN. Parafia na prowadzenie wymienionych prac zebrała już 35700,00 PLN (dotacja Warmińsko-Mazurskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego)

Wpłaty można dokonywać na konto Parafii:

Parafia Ewangelicko-Augsburska   

ul. Jedności Słowiańskiej 3  12-130 Pasym ,

Numer konta: Bank Spółdzielczy :

30 8838 1060 2009 0600 1571 0001

tytuł wpłaty: ofiara na cele kultu religijnego-konserwacja ław 

(wpłatę można odpisać od podatku przy rozliczeniu PIT).

Za Państwa dar serca, za każdy dar „mniejszy, czy większy” w imieniu Parafii bardzo serdecznie dziękujemy. Rada Parafialna