KIM JESTEŚMY?

Stowarzyszenie Ławeczka Brunona Zwarry powstało w grudniu 2020 r. Do

stowarzyszenia należą lokalni aktywiści, członkowie rodziny Brunona Zwarry,

potomkowie Polaków z Wolnego Miasta Gdańska. Naszym celem jest upamiętnienie

postaci Brunona Zwarry, Polaka z Wolnego Miasta Gdańska, pisarza i

dokumentalisty, poprzez postawienie pomnika w formie ławeczki na Biskupiej Górce

w Gdańsku. Na ten cel, czyli pomnik–ławeczkę z postacią Brunona Zwarry

zebraliśmy już 150.000 złotych. Ta kwota miała wystarczyć na pokrycie wszystkich

kosztów budowy pomnika, niestety rosnąca inflacja spowodowała, że musimy zebrać

jeszcze 50.000 złotych.

KIM BYŁ BRUNON ZWARRA?

Urodzony w 1919 roku w Gdańsku na Biskupiej Górce w kaszubskiej rodzinie, dorastający w burzliwych czasach Wolnego Miasta Gdańska, Brunon Zwarra był aktywnym działaczem polskich organizacji społecznych. W Wolnym Mieście Gdańsku większość ludności stanowili Niemcy, i od czasu dojścia Hitlera do władzy w Niemczech, ataki na Polaków zdarzały się coraz częściej. Polacy stanowili tylko kilka procent ludności Gdańska, i ich prawa były nieustannie łamane. Identyfikowanie się jako Polak było aktem odwagi. Niemniej jednak Brunon Zwarra jak młody chłopak bez strachu nosił czapkę Gimnazjum Polskiego, uczestniczył w spotkaniach polskich organizacji społecznych i udzielał się w polskim Klubie Sportowym Gedania. Za swoje oddanie polskości zapłacił wysoką cenę - zaraz po wybuchu wojny trafił do obozu koncentracyjnego Stutthof, potem Sachsenhausen.

Po wojnie został w Gdańsku, bo nie wyobrażał sobie życia gdzie indziej. Za namową Mariana Pelczara, dyrektora Biblioteki Gdańskiej PAN, zajął się dokumentowaniem życia Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku oraz ich losów tuż po wybuchu wojny. Nie był naukowcem, historykiem, a mimo to doskonale odnalazł się w niezliczonej liczbie tekstów źródłowych, wspomnień, archiwów. Powstały książki historyczne, w tym monumentalne dzieło pt. “Gdańsk 1939. Wspomnienia Polaków-Gdańszczan”, i ważne dla kolejnych pokoleń gdańszczan pięciotomowe “Wspomnienia gdańskiego bówki”, w których niezwykle szczegółowo opisał nieistniejący już, przedwojenny Gdańsk, oraz swoje dalsze wojenne i powojenne losy.

“Wspomnienia gdańskiego bówki? Cóż to za pamiętnik? Gdański bówka to

człowiek z dołów, a wspomnienia piszą przecież głównie byli mężowie stanu czy inni słynni

ludzie, którzy byli świadkami lub nawet decydującymi współuczestnikami bardzo ważnych

wydarzeń. Cóż więc takiego ów bówka przeżył, że waży się o tym nawet pisać? Kim on

właściwie jest? [...] stosowane na Kaszubach powiedzenie ‘gduńści bówka’ było na wpół

żartobliwym, na wpół ironicznym określeniem dla przybyszów z Gdańska. Było ono podobne

do ‘warszawskiego antka’, ‘paryskiego gavroche’a’ czy ‘londyńskiego cockneya’. Jest to

typowe gdańskie wyrażenie żargonowe.”

Brunon Zwarra - Wspomnienia gdańskiego bówki, t.1

Opisy jego przeżyć w przedwojennym Gdańsku, opisy nieistniejących już miejsc i zwyczajów do dziś rozpalają wyobraźnię, a zebrane i opracowane wspomnienia dotyczące tragicznych losów gdańskich Polaków po wybuchu wojny do dziś nie mają sobie równych. Twórczość Brunona Zwarry stała się lekturą obowiązkową dla wszystkich miłośników Gdańska, wciąż powołują się na nią historycy i badacze. Z wdzięczności i szacunku do tego co zrobił dla zachowania historii naszego miasta i pamięci o Polakach z Wolnego Miasta Gdańska chcemy, by Brunon Zwarra, nasz gdański Bówka, ciągle opowiadał i inspirował, patrząc na nas z ławeczki na swojej ukochanej Biskupiej Górce.

NA CO ZBIERAMY ŚRODKI?

Powstanie pomnika-ławeczki Brunona Zwarry jest całkowicie oddolną inicjatywą. To oznacza, że Stowarzyszenie jest odpowiedzialne za zebranie całej kwoty potrzebnej do wybudowania pomnika – 200 000 zł. Stowarzyszenie nie pobiera żadnych wynagrodzeń za swoją działalność. Wszystkie zebrane środki pokryją koszty związane z budową pomnika.

W wyniku konkursu przeprowadzonego przez Gdański Zarząd Dróg i Zieleni, wybrano koncepcję pomnika zaproponowaną przez rzeźbiarza Wiesława Kwaka widoczną na poniższym zdjęciu. Według zaleceń komisji konkursowej zmiany będzie wymagała forma samej ławeczki.

Uchwała Rady Miasta Gdańska z dn. 26 maja 2022 r. określiła, że pomnik stanie przy ul. Biskupiej 33, w pobliżu nieistniejącej już kamienicy, w której urodził się Brunon Zwarra. Miejsce to zostało również zatwierdzone przez Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Zagospodarowanie przestrzeni wokół pomnika będzie leżało po stronie Miasta Gdańska.

OpenStreetMa

Tak wygląda miejsce, w którym stanie pomnik-ławeczka, z zachowaniem rosnącego tam drzewa:

Do 31 maja br. autor zwycięskiego projektu zostanie zaproszony do zawarcia umowy ze Stowarzyszeniem Ławeczka Brunona Zwarry na realizację pomnika z brązu, za którą Stowarzyszenie przewiduje wynagrodzenie w wysokości 200.000 zł brutto. Dotychczas zebraliśmy 150 000 zł. Niestety przez ostatni rok koszty materiałów zdecydowanie wzrosły. Musimy zebrać jeszcze 50 000 zł.

Wierzymy, że z Państwa pomocą to się uda! Każda złotówka przybliża nas do celu!

“Jako urodzony gdańszczanin należałem do tej warstwy ludności, która zawsze najdotkliwiej odczuwała wszystkie drgania koniunktury politycznej i gospodarczej, a przede wszystkim poczynania odpowiedzialnych ludzi. Ponieważ w naszym wypadku, członków gdańskiej Polonii, te poczynania okazały się nader tragiczne, uważałem za swój obowiązek nie tylko ująć na piśmie naszą działalność i walkę o polską godność, lecz uzupełnić dla uwiarygodnienia osiągalnymi dla mnie dokumentami. Uważam to za swoją powinność wobec tych tak licznych rodaków, którzy tak wiele czynili, lecz tej wojny nie przeżyli.”

Brunon Zwarra - Wspomnienia gdańskiego bówki, t.1

DANE KONTAKTOWE

Stowarzyszenie Ławeczka Brunona Zwarry

Wpisane do Ewidencji Stowarzyszeń Zwykłych prowadzonej przez Prezydenta

Miasta Gdańska pod numerem 84

Al. Grunwaldzka 92/98 lok. 64

80-244 Gdańsk

e-mail: [email protected]

Facebook: https://fb.me/LaweczkaBrunonaZwarry

Zarząd Stowarzyszenia: Joanna Szymańska, Maria Dryżał, Krystyna Ejsmont.

Zdjęcia archiwalne ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej.