Stowarzyszenie Terra Tarnogrodenis powstało z myślą o renowacji zniszczonych i zapomnianych nagrobków znajdujących się na terytorium dawnej i obecnej parafii Tarnogród. Jednym z takich miejsc jest „stary” cmentarz przy ulicy Nadstawnej w Tarnogrodzie. 

Obecny stan nagrobków znajdujących się na tym cmentarzu jest bardzo zły. Warunki atmosferyczne, wiek, jak i materiał, z którego zostały wykonane pomniki powodują ich ciągłą erozję, a w następstwie zupełną destrukcję. 

Zanim jednak opowiemy o planach i marzeniach naszego stowarzyszenia kilka słów o historii tego miejsca: 

„… Historia - cmentarz [red. rzymskokatolicki (nieczynny) i prawosławny (czynny), dawniej też grekokatolicki] założony został ok. 1828 roku jako kontynuacja cmentarza na Przedmieściu Bukowskim [red. obecnym nowym cmentarzu znajdującym się przy ulicy Św. Jana Pawła II]. Początkowo otoczony rowem, a przed 1837 r. oparkaniony. Użytkowany był przez obydwa wyznania katolickie. W początkach lat 40-tych XIX w. grupa Tarnogrodzian przyjęła prawosławie. Wówczas katolicy domagali się wydzielenia nich odrębnej kwatery. Mimo pojawiających się konfliktów cmentarza nie podzielono. Przetrwał taki aż do II wojny światowej. W 1946 r. powiększony został w kierunku zachodnim i południowym o teren ofiarowany przez Ordynację Zamojską. Nowa część nie mogła być jednak użytkowana z powodu złych warunków glebowych. W 1949 r. rekoncyliowano stary cmentarz na Przedmieściu Bukowskim, a w 1955 r. zamknięto dla katolików cmentarz przy drodze do Biszczy. Chowano tu jedynie prawosławnych. W 1979 r. cmentarz ogrodzono, włączając do niego teren ofiarowany przez Ordynację. Obecnie cmentarz czynny jest dla prawosławnych. Katolicy korzystają z cmentarza rekoncyliowanego w 1949 r. 

Układ – wielobok w kształcie litery „L” o powierzchni 2 ha. Południowa część to teren przyłączony do cmentarza w 1946 r., użytkowany rolniczo, z grupką zarośli i kilkoma mogiłami między nimi. W centrum części północnej znajdują się najstarsze nagrobki. Cmentarz bez podziału na kwatery. Groby najstarsze w układzie nieuporządkowanym, nowe w rzędach, kierowane na wschód. Między nimi chaotycznie rozsiane drużki gruntowe. Pochówki łacińskie i obrządku wschodniego obok siebie. 

Stan zachowania [red. stan na rok 1994] – na cmentarzu zachowało się ok. 130 kamiennych nagrobków sprzed 1945 r., w tym 10 z 1 poł. XIX w i 44 z 2 poł. XIX w. …” *

Jesteśmy małym stowarzyszeniem skupiającym kilkunastu pasjonatów historii lokalnej. Nasz budżet jest mocno ograniczony. Bieżące wydatki realizujemy ze składek członkowskich. Duże projekty jak np. renowacja nagrobka możemy realizować tylko dzięki wsparciu z zewnątrz. Dzięki takiej formie pomocy finansowej udało nam się w tym roku odnowić jeden z nagrobków znajdujący się na wspomnianej nekropoli. 

Naszym wkładem w tę renowację było pozyskanie środków z zewnątrz, opracowanie dokumentacji nagrobka wymaganej przez właściciela nieruchomości - Urząd Gminy w Tarnogrodzie, pozyskanie zgody od Administratora cmentarza – proboszcza parafii rzymskokatolickiej w Tarnogrodzie, znalezienie wykonawcy – kamieniarza, który wykona renowację zgodnie ze sztuką oraz drobne prace budowlane, jak wylewka pod nagrobek. 

Kolejne pomniki czekają w kolejce. Z roku na rok ich stan się pogarsza. Anomalie pogodowe, które nawiedzają Polskę są w ostatnich latach coraz silniejsze i nieprzewidywalne. 

Pomóż nam ratować to historyczne dziedzictwo naszych przodków. Każda wpłata będzie dla nas na wagę złota. Dzięki Tobie będziemy mogli zawalczyć o następne pomniki!

Środki można również wpłacać bezpośrednio na konto stowarzyszenia:

Stowarzyszenie Terra Tarnogrodensis 

ul. Kościuszki 3

23-420 Tarnogród

KRS: 0000787182

NIP: 9182172325

Nr konta: 83 1870 1045 2078 1071 6236 0001

Tytuł przelewu: staryCmentarz

Więcej informacji o stowarzyszeniu dostępne na naszej stronie internetowej: www.stt.tarnogrod.org 

*D. Kawałko, Cmentarze województwa zamojskiego, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Zamość 1994, ss. 223–225.