Pomorska Fundacja Ochrony Zabytków NOTABENE z siedzibą w Malborku

Fundacja NOTABENE rozpoczęła działalność w styczniu 2023 roku i jest obecnie jedyną organizacją pozarządową ochrony zabytków, skupiającą się na trwałym powiązaniu wymagających wsparcia działań non profit w dwóch różnych obszarach: przywrócenie wartości i wyeksponowanie spuścizny architektonicznej oraz realizacja celów prospołecznych (ekonomia społeczna).

Jestem prezesem tej Fundacji i inicjatorem niniejszej zbiórki. Moje pasje odzwierciedla misja Fundacji:

«Zachować „ZABYTKI DLA PRZYSZŁOŚCI”, nie zapominając o teraźniejszości».

Dokładniej o przedsięwzięciach podejmowanych przez Fundację na www.notabene.malbork.pl

Dlaczego tu jestem? Bo… Fundacja potrzebuje wsparcia finansowego w kwocie 55.000 zł. na ukończony już projekt architektoniczny częściowego remontu, wzmocnienia i zabezpieczenia zabytkowego domu podcieniowego we wsi Klecie (wpisanego w dniu 08 kwietnia 1960 roku do Rejestru Zabytków Województwa Pomorskiego pod numerem A-179). Jest to pierwszy etap naszego działania i zapłata podanej kwoty jest warunkiem koniecznym jego zakończenia. Łączny koszt opracowania dokumentacji projektowej (w tym aranżacji wnętrz i projektów branżowych) wynosi ok. 230.000 zł. netto. Dla Fundacji NOTABENE są to kwoty, które mogą być pozyskane jedynie dzięki darowiznom osób „łaskawych” dla zabytków. Fundacja na razie nie prowadzi działalności gospodarczej, a ja nie pobieram wynagrodzenia z tytułu pracy wykonywanej na rzecz realizacji jej celów. Moja działalność charytatywna jest możliwa dzięki dochodom uzyskiwanym przeze mnie z innych źródeł. Otrzymanie dofinansowania projektów architektonicznych zabytków w Polsce jest praktycznie niemożliwe, a brak dokumentacji projektowej uniemożliwia uzyskanie pozwolenia na prowadzenie jakichkolwiek prac konserwatorskich przy zabytku, których kluczowym celem jest przecież ocalenie materii i formy obiektu zabytkowego dla przyszłych pokoleń.

Klecie (niem. Klettendorf) – założona w XIV wieku wieś na Żuławach (województwo pomorskie), zaledwie 9 km od Malborka, w którym położony jest nad Nogatem największy z zachowanych gotycki zamek świata. Tę najpotężniejszą twierdzą średniowiecznej Europy odwiedza ok. 600 tys. turystów. Do Klecia trafiają nieliczni, a szkoda…

W Kleciu znajduje się dom podcieniowy, który został wybudowany dla Davida Zimmermanna w latach 1725 – 1775 (cieśla Georg Pöck). Na belkach szczytowych podcienia widnienie napis w języku niemieckim. Jego treść po polsku brzmi:

„David Zimmermann kazał zbudować ten dom. Niech Bóg błogosławi tym, którzy tu wchodzą i wychodzą. Jeśli nie zbudował go zgodnie z gustem swoich potomków, to buduje sobie lepszy.”

Rodzina Zimmermann była niestety bezdzietna i nie miała komu zostawić swojego przybytku. Około 1880 roku dom podcieniowy w Kleciu wraz z całym gospodarstwem został sprzedany Johannesowi Wiehler, którego potomkowie opuścili go w styczniu 1945 roku, gdy do Klecia zaczęli zbliżać się Rosjanie. Powojenna historia tego obiektu to już inny rozdział. Obecnie jego właścicielami są osoby fizyczne i Gmina Stare Pole. Prywatni właściciele zajmują dobudówkę po lewej stronie budynku i pomieszczenia w jego tylnej części. Dwa niewielkie pomieszczenia tuż przy wejściu pod podcieniem Gmina przeznaczyła na wiejską świetlicę.

Jak ważne jest to miejsce dla Klecia zrozumieliśmy słuchając słów 16-letniego mieszkańca wsi, który opowiedział nam o odbywających się tam spotkaniach i zwykłej trosce o ten obiekt. W zagospodarowanych pomieszczeniach jest skromnie, czysto, schludnie. Na ścianach znajduje się galeria oprawionych zdjęć z przeszłości tego obiektu. Wyższe kondygnacje pozostają puste. To jeden z nielicznych obiektów sztuki architektonicznej, w którym marzenia, radości i smutki, które od zawsze były w nim pozostają nadal odczuwalne. To czar, który stworzyć mogły jedynie ludzkie ręce. Pośród tych ścian tętniło kiedyś życie. Ktoś uchwycił się wytartej poręczy, ktoś położył spracowaną dłoń na uchwycie klamki, ktoś inny przysiadł na schodach…

Dlaczego dom podcieniowy w Kleciu jest tak istotny dla naszego dziedzictwa narodowego? Istnieje kilka powodów:

1)     rzadkość i unikalność architektoniczna;

Budynek ten reprezentuje typ architektury ludowej charakterystycznej dla Żuław Wiślanych. Jest to forma budownictwa występująca niemal wyłącznie na tym terenie i zaledwie w kilkudziesięciu zachowanych przykładach.

2)     materialne świadectwo wielokulturowej historii osadnictwa i adaptacji do trudnych warunków hydrologicznych Żuław;

3)     wartość historyczna i edukacyjna;

Budynek jest przykładem architektury wiejskiej o wysokim poziomie rzemiosła, nierzadko porównywanej do architektury szlacheckiej w innych regionach Polski. Ma również wartość dokumentalną, gdyż pokazuje jak wyglądało życie codzienne, organizacja przestrzeni domowej i społecznej na żuławskiej wsi przez wieki.

4)     zagrożenie zanikiem

Z powodu zniszczeń wojennych, zmian demograficznych i braku odpowiedniego wsparcia konserwatorskiego domy podcieniowe są gatunkiem zagrożonym – wiele z nich uległo degradacji lub rozbiórce. Budynek w Kleciu ma szczególną wartość jako element ginącego krajobrazu kulturowego.

Dom podcieniowy w Kleciu to żywe dziedzictwo naszego kraju, kunsztu ciesielskiego i adaptacji ludzi do trudnych warunków przyrodniczych. Jego zachowanie i ochrona mają fundamentalne znaczenie dla utrzymania ciągłości naszego dziedzictwa kulturowego.

Jestem przekonana, że ten obiekt powinien służyć celom publicznym i mam szczerą nadzieję, że tak się stanie. Mam też nadzieję, że znajdą się osoby, które zechcą wesprzeć ten trudny projekt.

Najmniejsza darowizna ma dla nas ogromną wartość i za każdą będziemy szczerze wdzięczni.

Dziękujemy.