Od ponad ośmiu lat prowadzę na własną rękę badania do książki „Lena i jej Dzieci” dotyczącej losów około setki żydowskich dzieci ocalałych z Zagłady, w większości sierot, które w lecie 1945 roku trafiły do dwóch leczniczych domów dziecka w Rabce i w Zakopanem. Domy te, zorganizowane przez Lenę Kichler (Küchler), wykształconą przed wojną na UJ psycholożkę, musiały zostać zamknięte wskutek powtarzających się ataków zbrojnych ze strony członków antysemickiego podziemia, obecnie czczonych jako „żołnierze wyklęci”. Do cudem ocalałych żydowskich sierot strzelali ich polscy współobywatele, niezadowoleni, że jeszcze jacyś Żydzi w Polsce zostali, i tylko niezwykłemu szczęściu można przypisać fakt, że żadne z dzieci nie zginęło.

Po zamknięciu domu rabczańskiego 30 dzieci przewieziono do Zakopanego, którym kierowała Lena Kichler. Po zaledwie pół roku i ten dom został zamknięty, bo jego kierowniczka - po atakach i całkiem realnych groźbach ze strony bandy Józefa Kurasia „Ognia” - na własną odpowiedzialność potajemnie wywiozła 60 dzieci do Czechosłowacji (zob. zamieszczone tu zdjęcie z Pragi), a stamtąd do Francji, gdzie na trzy lata wszyscy znaleźli schronienie, zanim ostatecznie trafili do nowo powstałego państwa Izrael.

Poznanie tej dotąd mało zbadanej, a często przemilczanej, historii zawdzięczam nie tylko ja, ale i my wszyscy, badaniom historycznym prowadzonym przez Dr Karolinę Panz. Bez jej zaangażowania w śledzenie losów Żydów na Podhalu, w czasie okupacji niemieckiej i po zakończeniu wojny, nie mielibyśmy żadnej wiedzy na temat tych wydarzeń. Zob. link do jej artykułu z 2015 roku, z którego dowiedziałam się o istnieniu Leny Kichler i o powojennych sierocińcach w Rabce i Zakopanem.

Odsyłam Państwa także do dwóch artykułów mojego autorstwa na portalu Wirtualny Stetl Muzeum Historii Żydów Polskich Polin dotyczących Leny Kichler (biogram) oraz Historii żydowskich sierocińców na Podhalu (tu także dostępny film Wojciecha Szumowskiego z 2020 roku, Superwizjer TVN). Filmowiec dokumentalista Wojciech Szumowski od tego czasu stara się towarzyszyć z kamerą moim poszukiwaniom i spotkaniom

.

Na czym polegają moje badania?

Moje badania prócz kwerend w licznych archiwach i w istniejących bazach danych, obejmują aktywne próby dotarcia do żyjących jeszcze podopiecznych Leny Kichler lub ich potomków. Udało mi się dotąd dotrzeć do blisko 50 takich osób. „Dzieci Leny” mają obecnie 80-95 lat, więc naprawdę nie ma czasu do stracenia. Ja sama jestem od nich niewiele młodsza, wiec też muszę się spieszyć, żeby ten projekt zrealizować. To jest projekt LAST MINUTE.

Dotychczasowe badania wymagały dotąd ośmiokrotnych pobytów w Izraelu o różnej długości, jednorazowego 6-tygodniowego pobytu w USA z wizytami w kilku stanach, gdzie mieszkają „dzieci Leny”, dwóch kilkutygodniowych pobytów we Francji, że nie wspomnę o licznych podróżach po Polsce i o długich pobytach w Warszawie, gdzie mieszczą się ważne archiwa i placówki udostępniające m.in. nagrania wideo relacji ocalałych Żydów.

Wszystko to, mimo wydatnej pomocy rzeczowej ze strony licznych Przyjaciół, bliskich i dalekich, wymaga znacznych nakładów finansowych. Przez pierwsze cztery lata sama zarabiałam na te badania: w tym celu podjęłam dodatkowe zatrudnienie na uczelni. Potem jednak musiałam zrezygnować z kontynuowania pracy zawodowej i związanych z tym dojazdów, bo już po prostu nie miałam na to siły, od tego czasu utrzymuję się już jedynie z emerytury. Coraz bardziej staje się dla mnie jasne, że nie stać mnie już na samodzielne finansowanie badań, a także że będę potrzebować coraz więcej środków na zaspokojenie własnych potrzeb zdrowotnych, od czego pośrednio zależy także powodzenie całego przedsięwzięcia.

Wiedząc, jak wiele osób spośród Państwa, śledzi moją działalność w tym zakresie, jak wielu osobom leży na sercu - jako straszny ciężar - to, co spotkało te dzieci ze strony polskich współobywateli, zwracam się do Państwa z prośbą o wsparcie tej zbiórki i rozpropagowanie jej wśród innych znanych Państwu osób, które mogłyby być skłonne wesprzeć ten projekt na zasadzie crowdfunding.

Blisko 3 lata temu, w sierpniu 2021 roku założyłam zrzutkę, w ramach której zostało zebrane blisko 17 tys. złotych. Bardzo serdecznie dziękuję wszystkim 152 Darczyńcom, dzięki którym mogłam m.in. odbyć 3 podróże do Izraela - miedzy pandemią a obecną straszną wojną z Hamasem.

W marcu ubiegłego roku dotarłam do dwóch ponad 80-letnich byłych wychowanków Leny, Shaloma i Yossiego. Mężczyźni ci, żyjący w dwóch różnych kibucach, nie tylko byli sierotami, ale całe swoje dotychczasowe życie przeżyli, nie wiedząc kim są, bez żadnych wskazówek, kim mogli być ich rodzice. Naturalną tego konsekwencją było to, że - prócz rodziny, którą sami założyli w Izraelu - nie mieli żadnych krewnych. Odwiedziłam obydwu starszych panów i namówiłam ich, żeby zrobili test DNA firmy My Heritage. Przywiozłam zestawy do pobierania próbek, przesłałam je do analizy i podjęłam się koordynacji analizy ich wyników. Jak mogą Państwo przeczytać w zalinkowanym niżej artykule z brytyjskiego The Guardian, Shalom nie tylko odnalazł ostatnio bliską rodzinę w USA, ale przede wszystkim udało się ustalić, kim był jego pochodzący z Polesia dziadek (nad dokładnym ustaleniem tożsamości jego rodziców jeszcze pracujemy - bierze w tym udział szereg osób prywatnych, a także genealogowie z My Heritage, za co wszystkim bardzo dziękujemy). Równolegle analizujemy wyniki drugiego ocalałego, Yossiego, i wszystko wskazuje na to, że i tu badanie genetyczne wskazało ważne tropy w kierunku wykrycia także i jego tożsamości.

Więcej informacji na temat tej problematyki, a także niektórych moich działań, można znaleźć poniżej:

1) The Guardian (27.01.2024)

‘I knew nothing’: the Warsaw ghetto boy who found his family at 83 | Holocaust | The Guardian

2) Gazeta Wyborcza (30.01.2024)

The Guardian opisał historię chłopca z warszawskiego getta, który po 80 latach odnalazł rodzinę (wyborcza.pl)

3) Reportaż Wojciecha Szumowskiego "Żydowskie sierocińce na Podhalu" Superwizjer (5 grudnia 2020)

Żydowskie sierocińce na Podhalu. Reportaż Superwizjera - TVN24

4) Karolina Panz,

„Dlaczego oni, którzy tyle przecierpieli i przetrzymali, musieli zginąć”. Żydowskie ofiary zbrojnej przemocy na Podhalu w latach 1945–1947. W: Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 11 (2015), strony: 33-89.

https://www.zagladazydow.pl/index.php/zz/article/view/463