Sztuczne bariery w rzekach to poważne zagrożenie dla bioróżnorodności. Chcielibyśmy przywracać ciągłość rzek i możliwość migracji ryb - najpierw jednak musimy zinwentaryzować i zwaloryzować istniejące bariery. Możesz pomóc nam w badaniach dorzucając się lub udostępniając tą zbiórkę.

W rzekach od setek lat budowane są różnego typu bariery: zapory, progi, stopnie, jazy, zastawki. O ile część z tych budowli przynosi pewne korzyści ich użytkownikom, o tyle wszystkie są problemem dla rzek i zamieszkujących je organizmów.

Na obecności sztucznych barier tracą przede wszystkim migrujące ryby - nie są bowiem w stanie migrować w górę rzeki. Tym samym wielkość ich siedlisk się kurczy, co prowadzi do lokalnych ekstynkcji. Jedna tylko zapora na Wiśle, we Włocławku, uniemożliwia migrację ryb w całe dorzecze środkowej i górnej Wisły.

Jednak fragmentacja rzek dotyka także ekosystemy na poziomie lokalnym, w małych rzekach i dotyczy wszystkich gatunków, nie tylko dwuśrodowiskowych łososi, czy węgorzy. Dyspersja, przemieszczanie się w górę i w dół rzeki są niezwykle ważną częścią życia wielu gatunków ryb.

Chcielibyśmy w przyszłości udrażniać rzeki - usuwać i przebudowywać bariery, które uniemożliwiają swobodne przemieszczanie się ryb w Kotlinie Sandomierskiej. Żeby to zrobić, potrzebna jest jednak wiedza o tym, które bariery w jakim stopniu wpływają na możliwości migracji. Należy wyznaczyć te, które są szczególnym zagrożeniem oraz te, których usunięcie przyniesie znikomy efekt.

Wykonanie takiej analizy to jedno z założeń pracy magisterskiej Piotra Bednarka, prezesa PTP Wolne Rzeki. Wykonuje on pracę pt. Fragmentacja i stan hydromorfologiczny rzek w północnej części Kotliny Sandomierskiej w Zakładzie Hydrologii Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Promotorem pracy jest prof. dr hab. Joanna Pociask-Karteczka.

Badania terenowe w ramach tej pracy wymagają fizycznego przejścia lub przepłynięcia całych rzek: Łęgu, Bukowej, Dębowca, Łukawicy, Smarkatej, Trześniówki - a im więcej tym lepiej. Łącznie to kilkaset kilometrów. Dlaczego nie wystarczy sprawdzić barier w danych dostępnych w RZGW? Ponieważ chcemy pracować na danych realnych - aktualnych i sprawdzonych, a niestety informacje od instytucji są niekompletne. Trudno dostępne odcinki rzek inwentaryzujemy z drona (np. 8 km Łukawicy).

Każda bariera jest odpowiednio mierzona przy użyciu sprzętu pożyczonego z uczelni: dalmierza laserowego i wyskalowanej tyczki. Odpowiednio zebrane dane są na bieżąco analizowane przy użyciu oprogramowania stworzonego specjalnie do tego - do sprawdzenia czy dana bariera jest możliwa do pokonania przez konkretne gatunki ryb. Wszystkie metody używane w badaniach są metodami przyjętymi w całej Europie.

Prace te wymagają kilkuset godzin pracy w terenie i przed komputerem oraz dojeżdżania do rzek, wypożyczenia lub zakupu kajaka - tego niestety uniwersytet nie jest w stanie zapewnić. Dlatego prosimy Was o zrzutkę - mając więcej środków będziemy w stanie zbadać więcej rzek i efektywnie pracować nie martwiąc się o wakacyjne dorabianie pieniędzy.

Na co przeznaczymy zebrane pieniądze?

Po pierwsze: na pokrycie kosztów dojazdu do badanych odcinków rzek.

Po drugie: wypożyczenie lub zakup kajaka.

Po trzecie: zgody z RDOŚ na prowadzenie badań w dwóch rezerwatach przyrody,

Jeśli okaże się, że zbierzemy więcej, niż potrzeba na ww. rzeczy, pozostałe środki zostaną na koncie stowarzyszenia i będą przeznaczone na bieżącą działalność PTP Wolne Rzeki.

Więcej o naszych działaniach dowiesz się tutaj: http://wolnerzeki.pl/

Każda sztuczna bariera jest odpowiednio mierzona. Przykładowo, pomiary wykonane na kamiennych rampach na Bukowej to: pomiar nachylenia i wysokości piętrzenia wykonany dalmierzem laserowym oraz pomiar głębokości na barierze w celu wyznaczenia maksymalnej głębokości dla realnej trasy wędrówki ryb przez barierę.

Pomiary te analizowane są później przy użyciu narzędzia Rapid Barrier Passability and Hydropower Assessment Tool wykorzystującego francuski protokół ICE. Dla każdej bariery otrzymujemy w ten sposób zestaw wartości oznaczających możliwości migracji danych gatunków ryb.

Stan prac na mapie, na dzień 23 lipca 2019.